Οταν γράφονταν τούτες οι γραμμές, το βράδυ της περασμένης Δευτέρας, ήταν ακόμη πολύ νωρίς για να προβλέψει κανείς ποιαν ακριβώς μορφή θα πάρει τελικά το «τίμημα δίχως προηγούμενο» που ο Βενιαμίν Νετανιάχου υποσχέθηκε στους έγκλειστους της μεγαλύτερης ανοιχτής φυλακής του κόσμου, μετά την πολύνεκρη επιδρομή της Χαμάς κατά των παραμεθόριων στρατιωτικών μονάδων και κοινοτήτων του Ισραήλ...
Ακούγοντας την επίσημη προειδοποίησή του προς τους κατοίκους της Γάζας «να αδειάσουν τώρα τη γωνιά» για ν’ αποφύγουν τα επερχόμενα αντίποινα (7/10), δύσκολα απέφευγε ωστόσο κανείς τη σκέψη πως ήρθε πλέον το πλήρωμα του χρόνου για την υλοποίηση των εθνοκαθαρτήριων ζυμώσεων και σχεδιασμών μιας ολόκληρης εικοσαετίας, με στόχο τη μακροπρόθεσμη διασφάλιση μιας συντριπτικής εβραϊκής πλειοψηφίας στην επικράτεια του «ανακτημένου», «Μεγάλου» ή «Ιστορικού» Ισραήλ. Με πρωτοφανή μάλιστα κοινωνική στήριξη καθώς η αιματοχυσία του περασμένου Σαββατοκύριακου έθεσε αναπόφευκτα ένα βίαιο τέλος στο δημοκρατικό κίνημα που είχε αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια στους κόλπους της ισραηλινής κοινωνίας.
Ο Θεός και η απελπισία
Οι εικόνες των νεαρών Παλαιστινίων που πανηγύριζαν το περασμένο Σάββατο με κάποια λιανοτούφεκα (ή και με γυμνά χέρια) δίπλα σ’ ένα φλεγόμενο τανκ, από τα εκατοντάδες που διαθέτει ο ισραηλινός στρατός, έχοντας προφανώς επίγνωση ότι στον τόπο τους τις επόμενες μέρες δεν πρόκειται να μείνει κολυμπηθρόξυλο, αποτυπώνουν με τον σαφέστερο δυνατό τρόπο τη συλλογική απελπισία ενός πληθυσμού βίαια στερημένου οποιαδήποτε προοπτική βελτίωσης της τύχης του με ειρηνικά, ορθολογικά μέσα: έκρηξη απόγνωσης που φέρει όλα τα χαρακτηριστικά μιας τυπικής εξέγερσης φυλακισμένων, καταδικασμένη -όπως όλα τα ξεσπάσματα αυτής της μορφής- να παταχθεί στρατιωτικά από τη συντριπτική υπεροπλία του αντιπάλου.
Ηταν ένα ξέσπασμα τυφλό και αυτοκτονικό, γεννημένο από την απελπισία του ασφυκτικού εγκλεισμού στον οποίο έχουν υποβληθεί εδώ και 16 ολόκληρα χρόνια σχεδόν δυόμισι εκατομμύρια κολασμένων, εξαιρετικά ωστόσο οικείο: «Ο Θεός και η απελπισία μας μας κραταιώνουν» δεν έγραφε το μακρινό 1826 ο Ανδρέας Κάλβος στον Γάλλο στρατηγό Λαφαγέτ στην επιστολή του εκείνη που διδασκόμασταν κάποτε στο σχολείο;
«Ξεκινήσαμε την επιθετική φάση, που θα συνεχιστεί δίχως περιορισμούς και ανάπαυλα, μέχρι να πετύχουμε τους στόχους μας» | Βενιαμίν Νετανιάχου (8.10.2023)
Το δίκιο των απελπισμένων δεν δικαιώνεται ωστόσο αυτόματα. Μπορεί τα μακελειά του Σντερότ και του ρέιβ πάρτι δίπλα στην ανοιχτή φυλακή της Γάζας να ωχριούν ως έκταση αιματοχυσίας μπροστά στις μαζικές σφαγές των μουσουλμάνων και των Εβραίων του Νιόκαστρου και της Τριπολιτσάς το 1821, η διεθνής πολιτικοϊδεολογική συγκυρία είναι όμως σχεδόν απίθανο να οδηγήσει σε κάποιο Ναυαρίνο. Η πολιτική αποτελεσματικότητα των απονενοημένων διαβημάτων κρίνεται γαρ συνήθως από την ικανότητά τους να πυροδοτούν αισθήματα και εκδηλώσεις αλληλεγγύης μακριά από το πεδίο της μάχης, επηρεάζοντας σε δεύτερο χρόνο τη βούληση των ισχυρών −κι απ’ αυτή την άποψη το εντυπωσιακό εγχείρημα της 7ης Οκτωβρίου δείχνει χαμένο από χέρι.
Οπως ακριβώς και η πρώτη Ιντιφάντα του 1987-1990, έτσι και η τωρινή επιδρομή πυροδοτήθηκε από μια καταθλιπτική αίσθηση εγκατάλειψης: το 1987 ήταν η εμβληματική αποποίηση του Παλαιστινιακού από τα κράτη-μέλη του Αραβικού Συνδέσμου, φέτος η προσέγγιση ακόμη και της Σαουδικής Αραβίας, του παραδοσιακού δηλαδή εξωτερικού στηρίγματος της Χαμάς, με το Ισραήλ. Σε αντίθεση όμως με το κύμα συμπάθειας που γέννησε τότε σε ολόκληρο τον κόσμο η εικόνα των παιδιών που αντιμετώπιζαν με πετροπόλεμο τις σιδερόφρακτες ορδές ενός στρατού κατοχής, τα τωρινά πλάνα των μαυροντυμένων κομάντος, που διαπέρασαν τείχη και συρματοπλέγματα για να σκορπίσουν τον θάνατο επί δικαίους και αδίκους, γεννούν πολύ διαφορετικές αντιδράσεις.
Αναγκαία υπενθύμιση της σχετικότητας του καλού και του κακού. Μια δεκαετία προτού γίνει παγκόσμιο πρωτοσέλιδο ως τόπος συλλογικού μαρτυρίου από τα πυρά των κομάντος της Χαμάς, η ισραηλινή πόλη Σντερότ -στα σύνορα με τη Γάζα- είχε γίνει επίσης διεθνώς γνωστή για το θλιβερό αυτοσχέδιο «θερινό σινεμά» της («Sderot Cinema» στα αγγλόγλωσσα ΜΜΕ): τον γειτονικό λόφο, στην κορυφή του οποίου ουκ ολίγοι κάτοικοί της διασκέδαζαν κάθε βράδυ με τους πολύνεκρους βομβαρδισμούς των έγκλειστων Παλαιστινίων της διπλανής «ανοιχτής φυλακής» –έχοντας κουβαλήσει ακόμη και καναπέδες, καταναλώνοντας μπίρες και ποπ κορν και, φυσικά, χειροκροτώντας μ’ ενθουσιασμό κάθε έκρηξη που σκότωνε και σακάτευε στην άλλη πλευρά του Τείχους.
Η σύγχρονη αυτή μετενσάρκωση του ρωμαϊκού Κολοσσαίου έκανε τον γύρο του διαδικτύου το 2012-2014, αποσπώντας τα αναμενόμενα σχόλια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δυτικά και αραβικά. Κάποια στιγμή οι παραμεθόριοι γλεντζέδες αντιλήφθηκαν όμως πως η λοιπή ανθρωπότητα δεν συμμεριζόταν και τόσο την απόλαυσή τους· έθεσαν λοιπόν τέλος στην προβληματική αυτή δημοσιότητα, προπηλακίζοντας όσους ξένους δημοσιογράφους πλησίασαν εκεί.
Θανατηφόρο δίλημμα
Ας έρθουμε όμως στο πιο κρίσιμο διακύβευμα των ερχόμενων εβδομάδων: τη διαφαινόμενη ήδη αξιοποίηση της αιματοχυσίας του περασμένου Σαββατοκύριακου για τη δραστική τροποποίηση των εθνολογικών δεδομένων εντός των συνόρων του «Μεγάλου Ισραήλ» (Ισραήλ, κατεχόμενη Δυτική Οχθη του Ιορδάνη και -ενδεχομένως- Γάζα). Οπως έχουμε επισημάνει και στο παρελθόν, τις τελευταίες δύο δεκαετίες η ισραηλινή εθνικιστική Δεξιά και Ακροδεξιά, αλλά και ορισμένοι διανοούμενοι της εκεί «πατριωτικής Αριστεράς», δεν έχουν πάψει να προειδοποιούν ότι το δημογραφικό πρόβλημα του ισραηλινού εθνικισμού επιδέχεται μόνο ριζοσπαστικές λύσεις.
Σήμερα το Ισραήλ έχει 9.656.000 κατοίκους, τα τρία τέταρτα περίπου των οποίων (7.106.000) είναι Εβραίοι, ενώ το ένα πέμπτο (2.037.000) Παλαιστίνιοι που δεν εγκατέλειψαν τις εστίες τους το 1948, έζησαν μέχρι το 1965 κάτω από στρατιωτικό νόμο και εξακολουθούν να θεωρούνται πολίτες β’ κατηγορίας. Η Δυτική Οχθη, της Ανατολικής Ιερουσαλήμ συμπεριλαμβανομένης, κατοικείται από περίπου 2.300.000 Παλαιστινίους (ντόπιους και πρόσφυγες του 1948) και 670.000 Εβραίους εποίκους, η δε Γάζα από 2.400.000 Παλαιστινίους. Απλή αριθμητική αρκεί για να διαπιστώσει κανείς πως ένα «Μεγάλο Ισραήλ», που θα ενσωμάτωνε πλήρως τη Δυτική Οχθη και τη Γάζα, θα κατοικούνταν από 7.100.000 Εβραίους και πάνω από 6.700.000 Παλαιστινίους· μαζί με τους 513.000 «άλλους» κατοίκους του σημερινού Ισραήλ αυτό θα σήμαινε πως η κυρίαρχη εθνοθρησκευτική ομάδα θα μετατρεπόταν αυτόματα σε μειοψηφία –οριακή μεν σήμερα, μακροπρόθεσμα όμως ακόμη μικρότερη, λόγω των διαφορετικών ρυθμών αύξησης των δύο κοινοτήτων.
Ακόμη και η ενσωμάτωση μόνο της Δυτικής Οχθης (που ως «Ιουδαία και Σαμάρεια» θεωρείται από τους ισραηλινούς εθνικιστές αναπόσπαστο τμήμα του εθνικού εδάφους), δίχως τη Γάζα, θα συνεπαγόταν δε ένα κράτος με πληθυσμό κατά 60% μονάχα εβραϊκό, 36% παλαιστινιακό και 4% «άλλο». Προοπτική που προκαλεί ανατριχίλα σε κάθε οπαδό της εθνικής καθαρότητας.
«Αν μονάχα μια [κρατική] οντότητα κυβερνά ολόκληρη την περιοχή, θα καταστεί αναπόφευκτα είτε μη εβραϊκή είτε μη δημοκρατική» ανέλυε προ εξαετίας στην Ντόιτσε Βέλε ο πρώην υπουργός Αμυνας του Νετανιάχου, Γεχούντ Μπάρακ (21.6.2017). Μετά τη στρατηγική υπονόμευση και συστηματική καταστροφή επί τρεις ολόκληρες δεκαετίες κάθε υλικής προϋπόθεσης για τη συγκρότηση και λειτουργία ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους, οι εναλλακτικές επιλογές που έχει πλέον μπροστά της η ισραηλινή ηγεσία είναι δύο, εξίσου αποτρόπαιες: είτε η οικοδόμηση ενός επίσημου συστήματος θεσμοποιημένου «φυλετικού διαχωρισμού», όπως το αλήστου μνήμης νοτιοαφρικανικό απαρτχάιντ, είτε μια δραστική εθνοκάθαρση, μαζική δηλαδή εκτόπιση του εγχώριου παλαιστινιακού πληθυσμού στις γειτονικές χώρες.
Η τελική επιλογή δεν εξαρτάται τόσο από ιδεολογικά κριτήρια, όσο από τη γενικότερη συγκυρία. Μια προωθημένη υβριδική λύση προτάθηκε μάλιστα το 2004 από τον τότε Ισραηλινό υπουργό Εξωτερικών (και αργότερα Αμυνας), Αβιγκντόρ Λίμπερμαν: υπαγωγή μεγάλου μέρους των παλαιστινιακών οικισμών του ίδιου του Ισραήλ στην (κατεχόμενη) Δυτική Οχθη με συνακόλουθη αφαίρεση της ισραηλινής ιθαγένειας (και των πολιτικών δικαιωμάτων) των κατοίκων τους. Προς την ίδια κατεύθυνση κινείται δε η πρόσφατη συνταγματική αλλαγή του 2018, που αναγόρευσε το Ισραήλ σε φυλετικό/θρησκευτικό κράτος με πολίτες δύο κατηγοριών, όπου (κατά τον πρόεδρο της Βουλής) «καθένας έχει ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά τα εθνικά δικαιώματα ανήκουν μονάχα στον εβραϊκό λαό».
Την έμπρακτη υλοποίηση του νέου καθεστώτος ανέλαβαν ήδη τα δικαστήρια, με αποφάσεις βασισμένες στην ανάγκη φυλετικής «καθαρότητας» των εβραϊκών πόλεων (The Times of Israel, 30.11.2020), και οι ακροδεξιοί έποικοι των ακριτικών οικισμών με αλλεπάλληλα πογκρόμ σε γειτονικές παλαιστινιακές κωμοπόλεις και χωριά. Ως αποτέλεσμα αυτού του έρποντος διακοινοτικού πολέμου 227 Παλαιστίνιοι σκοτώθηκαν στη Δυτική Οχθη μέσα στους πρώτους οκτώμισι μήνες του 2023 (σύμφωνα με επίσημη στατιστική του ΟΗΕ), ορισμένοι δε παλαιστινιακοί οικισμοί εγκαταλείφθηκαν μετά το κάψιμο και τη λεηλασία τους από Εβραίους εποίκους μέσα στο καλοκαίρι (Associated Press, 24.8.2023).
Κατά τη συζήτηση του «προβλήματος» της Δυτικής Οχθης από την Επιτροπή Αμυνας και Εξωτερικών Υποθέσεων της ισραηλινής Βουλής το καλοκαίρι του 2020, οι εκεί παλαιστινιακοί οικισμοί περιγράφηκαν δε με αμιγώς ναζιστικούς όρους σαν «ιός», «καρκίνος» και «εδαφική τρομοκρατία» (Haaretz, 14.9.2020).
Διόρθωση του προπατορικού λάθους;
Η ιδέα μιας εθνοκάθαρσης που θα ολοκληρώσει την εθνική οικοδόμηση του 1948 και θα εμπεδώσει γεωπολιτικά την de facto εδαφική επέκταση του 1967 δεν περιορίζεται ωστόσο στους κύκλους της ισραηλινής Ακροδεξιάς. Πριν από δύο ολόκληρες δεκαετίες την υποστήριξε δημόσια, ως ιδανική επιλογή εφόσον προκύψουν οι κατάλληλες συνθήκες, ο ίδιος επιφανής κεντροαριστερός πανεπιστημιακός ιστορικός (Μπένι Μόρις) που είχε λίγο νωρίτερα τεκμηριώσει από ισραηλινής πλευράς την εθνοκάθαρση του 1948 (αναλυτικά γι’ αυτή την τελευταία, βλ. Τάσος Κωστόπουλος, «Εθνοκάθαρση εκ προμελέτης», «Εφ.Συν.», 12/5/2018).
«Δεν μπορείς να φτιάξεις ομελέτα χωρίς να σπάσεις αυγά. Πρέπει να λερώσεις τα χέρια σου» διακήρυξε με συνέντευξή του στην προοδευτική Haaretz (9.1.2004). «Υπάρχουν περιστάσεις στην Ιστορία που δικαιολογούν την εθνοκάθαρση. Το κράτος του Ισραήλ δεν θα είχε γεννηθεί χωρίς τον ξεριζωμό 700.000 Παλαιστινίων. Ως εκ τούτου ήταν αναγκαίο να τους ξεριζώσουμε». Ο ιδρυτής όμως του Ισραήλ, Μπεν Γκουριόν, «έκανε ένα σοβαρό λάθος το 1948. Μολονότι κατανοούσε το δημογραφικό ζήτημα και την ανάγκη δημιουργίας ενός εβραϊκού κράτους χωρίς μεγάλη αραβική μειονότητα, στη διάρκεια του πολέμου τρόμαξε. Και στο τέλος δίστασε», αφήνοντας μια κρίσιμη μάζα Παλαιστινίων εντός των συνόρων, στην οποία ήρθαν να προστεθούν το 1967 οι κάτοικοι των Κατεχόμενων.
Το λάθος αυτό θα μπορούσε πάντως να διορθωθεί μελλοντικά, αν οι συνθήκες το επιτρέψουν: «Αν με ρωτάτε κατά πόσο υποστηρίζω τη μεταφορά και εκδίωξη των Αράβων από τη Δυτ. Οχθη, τη Γάζα και ενδεχομένως από τη Γαλιλαία, λέω όχι αυτή τη στιγμή» ξεκαθάρισε στην ίδια πολυσυζητημένη συνέντευξή του ο Μόρις. «Κάτω από τις παρούσες περιστάσεις δεν είναι ούτε ηθικό ούτε ρεαλιστικό. Ο κόσμος δεν θα το επέτρεπε, ο αραβικός κόσμος δεν θα το επέτρεπε, θα κατέστρεφε την ισραηλινή κοινωνία εκ των ένδον. Κάτω όμως από άλλες περιστάσεις, που θα έχουν χαρακτήρα Αποκάλυψης και που ενδέχεται να υπάρξουν σε πέντε ή δέκα χρόνια, μπορώ να το δω. Αν βρεθούμε περικυκλωμένοι από ατομικά όπλα ή αν υπάρξει γενικευμένη αραβική επίθεση εναντίον μας και μια κατάσταση μετωπικού πολέμου, με τους Αραβες στα μετόπισθεν να πυροβολούν εναντίον των εφοδιοπομπών που κινούνται προς το μέτωπο, ενέργειες εκδίωξης θα είναι απόλυτα λογικές. Θα είναι ακόμη και απαραίτητες».
Να υποθέσουμε πως αυτές οι «άλλες περιστάσεις» είναι ήδη παρούσες; Το κρίσιμο ζήτημα αφορά φυσικά το ενδεχόμενο εμπλοκής των υπόλοιπων παλαιστινιακών κοινοτήτων (πέραν της Γάζας, η ισοπέδωση της οποίας μόνο περιθωριακή θέση έχεις στους σχεδιασμούς που περιγράψαμε). Ενώ γραφόταν τούτο το κείμενο, ο Νετανιάχου προανήγγειλε πάντως ότι ο ισραηλινός στρατός «θα αλλάξει [σύμπασα] τη Μέση Ανατολή». Οπως και σε ουκ ολίγες ανάλογες περιπτώσεις στο παρελθόν, αυτή η τομή δείχνει πάντως να ξεπερνά τον πάλαι ποτέ εμπνευστή της: πριν από λίγες βδομάδες ο Μπένι Μόρις συνυπέγραψε την έκκληση 1.500 Εβραίων πανεπιστημιακών, κληρικών και άλλων προσωπικοτήτων απ’ όλο τον κόσμο, όπου (με αφορμή το ακροδεξιό ξεσάλωμα της κυβέρνησης Νετανιάχου) υπενθυμιζόταν «η άμεση σχέση» ανάμεσα στην επιχειρούμενη περιστολή της δημοκρατίας στο ίδιο το Ισραήλ και τη μακροχρόνια καταπίεση των Παλαιστινίων: «Δίχως ίσα δικαιώματα για όλους, είτε σε ένα κράτος είτε σε δύο κράτη ή σε κάποιο άλλο πολιτικό πλαίσιο, θα υπάρχει πάντα κίνδυνος δικτατορίας. Δεν μπορεί να υπάρξει δημοκρατία για τους Εβραίους όσο οι Παλαιστίνιοι ζουν κάτω από ένα καθεστώς απαρτχάιντ».
Τάσος Κωστόπουλος
efsyn.gr