Αρκετά στοιχεία δείχνουν ότι παίζει προστατευτικό ρόλο στο διαβήτη τύπου 2 και στην άνοια...
Από την άλλη μεριά, οι έγκυες γυναίκες πρέπει να αποφεύγουν τον πολύ καφέ γιατί μπορεί να γεννήσουν λιποβαρή μωρά.
Ο καφές αποτελεί τη σημαντικότερη πηγή καφεΐνης, μιας ουσίας που βρίσκεται σε πολλά φυτά και σε διάφορες ποσότητες για να τα προστατεύει από την οξείδωση και τα έντομα. Εκτός από καφεΐνη, ο καφές περιέχει και άλλα συστατικά, όπως φλαβονοειδή, χλωρογενικό οξύ, νιασίνη, μαγνήσιο, κάλιο, διτερπένια, μελανοειδίνες, φουράνια, πυρρόλες και φυτικές ίνες.
Η καφεΐνη είναι μεν αντιοξειδωτικό αλλά στον άνθρωπο λειτουργεί κυρίως ως διεγερτικό του κεντρικού νευρικού συστήματος. Η πιο γνωστή επίδραση που έχει ένα φλιτζάνι καφέ είναι ότι δίνει σωματική και πνευματική εγρήγορση. Αυτό το ξέρουν πολύ καλά οι αθλητές που χρησιμοποιούν την καφεΐνη για να βελτιώνουν τις επιδόσεις τους π.χ. στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λος Άντζελες το 1984, οι Αμερικανοί ποδηλάτες είχαν πάρει υπόθετα καφεΐνης λίγο πριν αγωνιστούν.
Ενώ σε μέτριες ποσότητες προσφέρει τόνωση, η καφεΐνη μπορεί να έχει τοξικές παρενέργειες σε μεγάλες ποσότητες (πάνω από 250-300 mg τη μέρα) προκαλώντας ευερεθιστότητα, άγχος, αϋπνία, πονοκεφάλους και ταχυπαλμία. Η μέση περιεκτικότητα καφεΐνης στον καβουρδισμένο καφέ είναι 80-90 mg ανά 190 ml (ένα φλιτζάνι) και στον στιγμιαίο καφέ είναι 60-75 mg. Άρα τα 3-4 φλιτζάνια την ημέρα είναι το ανώτατο επιτρεπτό όριο.
Η καφεΐνη απορροφάται πλήρως από το στομάχι και το λεπτό έντερο μέσα σε 45 λεπτά. Κάποιοι άτομα όμως είναι ευαίσθητα και παρουσιάζουν δυσκολία στον μεταβολισμό της. Είναι γνωστό ότι οι άνθρωποι διαφέρουν πολύ ως προς την ευαισθησία τους απέναντι σ’ αυτήν την ουσία, μάλιστα οι επιστήμονες ανακάλυψαν και ένα “γονίδιο αργού μεταβολισμού” της καφεΐνης. Τα άτομα με αυτό το γονίδιο αποβάλλουν την καφεΐνη πιο αργά από το σώμα τους, κάτι που μπορεί να προκαλεί προβλήματα.
Ο καφές δεν κάνει κακό στην υγεία και τη δίαιτα, με την προϋπόθεση ότι η ποσότητά του δεν ξεπερνά το όριο της επιτρεπτής δόσης. Μάλιστα μια ελληνική μελέτη που αφορούσε άτομα της τρίτης ηλικίας στην Ικαρία -το νησί φημίζεται για τη μακροζωία των κατοίκων του- έδειξε ότι η μεγάλη πλειονότητα πίνει καθημερινά ελληνικό καφέ. Επειδή όμως ο καφές μπορεί να έχει και αρνητικές επιδράσεις, υπάρχουν τα υπέρ και τα κατά για την κατανάλωσή του.
Δύο εντυπωσιακά οφέλη
Έχει ευεργετική δράση στον σακχαρώδη διαβήτη. Η πλειονότητα των επιστημονικών δεδομένων συγκλίνει ότι ο καφές έχει ευεργετική δράση στο σακχαρώδη διαβήτη και ενδεχομένως στην άνοια και στη νόσο Πάρκινσον. Ακόμα και μια μέτρια πρόσληψη, ένα-δύο φλιτζάνια την ημέρα έχουν συσχετιστεί με μικρότερη πιθανότητα εμφάνισης διαβήτη τύπου 2. Δεν είναι σαφές ποιο συστατικό του καφέ έχει αυτή η θετική επίδραση. Ορισμένοι ερευνητές θεωρούν ότι η καφεΐνη και το μαγνήσιο συμβάλλουν στην ευαισθησία του οργανισμού απέναντι στην ινσουλίνη. Υπάρχουν όμως και μελέτες που βρήκαν ότι ο ντεκαφεϊνέ κάνει το ίδιο καλό, άρα ενδεχομένως να παίζουν ρόλο τα φλαβονοειδή.
Ο καφές ανεβάζει κάπως τη χοληστερίνη και τα τριγλυκερίδια, λόγω των διτερπενίων, αλλά η χρήση φίλτρου στην παρασκευή του περιορίζει αυτή τη δράση. Παρότι ανεβάζει τη χοληστερίνη, οι μελέτες βρίσκουν ότι μάλλον ασκεί προστατευτική δράση στην καρδιά και στον εγκέφαλο. Φαίνεται πως βελτιώνει τη λειτουργία του ενδοθηλίου, ενός στρώματος κυττάρων που επικαλύπτουν σαν φόδρα τις αρτηρίες.
Αυξάνει τις καύσεις του σώματος και συμβάλει στην απώλεια θερμίδων. Επειδή η καφεΐνη λειτουργεί ως διεγερτικό, αυξάνει τις καύσεις του σώματος. Είναι γνωστό ότι ο καφές αυξάνει τις καύσεις διότι αρκετά άτομα μόλις πιουν καφέ ιδρώνουν κι αυτό σημαίνει ότι το σώμα τους εκείνη τη στιγμή καίει θερμίδες. Συνήθως όμως αυτό παρατηρείται όταν ο καφές είναι ζεστός. Και άλλα καυτά ροφήματα προκαλούν εφίδρωση όπως το τσάι, ορισμένες σούπες. Το ίδιο και η καψαϊκίνη, μια ουσία που κάνει τις κόκκινες πιπεριές καυτές.
Ο ζεστός καφές διεγείρει τους νευρικούς υποδοχείς του στόματος κάνοντας το νευρικό σύστημα α “πιστέψει” ότι ο οργανισμός έχει ζεσταθεί. Ο εσωτερικός θερμοστάτης που βρίσκεται στον υποθάλαμο του εγκεφάλου αντιδρά στέλνοντας σήμα για την ενεργοποίηση των ιδρωτοποιών αδένων. Αυτό σημαίνει απώλεια θερμίδων. Από την άλλη πλευρά πρέπει να ληφθεί ότι υπόψη ότι τα καυτά ροφήματα αυξάνουν τον κίνδυνο για καρκίνο στο λάρυγγα. Η κατανάλωση καφέ (ή τσαγιού) σε πολύ υψηλή θερμοκρασία, πάνω από 70 βαθμούς Κελσίου, σχετίζεται ακόμη και με οκταπλάσιο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου στο λάρυγγα σε σύγκριση με μια χλιαρή θερμοκρασία. Πρόσεξε λοιπόν, ένα ρόφημα ποτέ δεν πρέπει να σου καίει τη γλώσσα.
Δύο παρενέργειες
Με προσοχή ο καφές στην εγκυμοσύνη. Οι έρευνες έχουν δείξει ότι η καφεΐνη μπορεί να ευθύνεται για λιποβαρή μωρά. Κατά την εγκυμοσύνη επιβραδύνεται ο ρυθμός με τον οποίο μεταβολίζεται η καφεΐνη, έτσι οι έγκυες γυναίκες έχουν υψηλότερα επίπεδα καφεΐνης στο αίμα τους και για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα από το σύνηθες. Αυτό μπορεί να επιδράσει αρνητικά στο έμβρυο και να αυξήσει τις πιθανότητες να γεννηθεί το παιδί με χαμηλό σωματικό βάρος. Επίσης ο καφές μειώνει την επιτυχία της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Χρειάζεται προσοχή γιατί η καφεΐνη δεν περιέχεται μόνο στον καφέ, αλλά και στο τσάι, τη σοκολάτα, τα ενεργειακά ποτά και τα αναψυκτικά τύπου κόλα. Έτσι μπορεί μια έγκυος γυναίκα να παίρνει μεγάλη ποσότητα χωρίς να το γνωρίζει.
Αυξάνει τη κορτιζόλη, την ορμόνη του στρες. Ο καφές ανεβάζει την κορτιζόλη, μία ορμόνη με κακή φήμη αλλά κάπως παρεξηγημένη. Όταν το σώμα στρεσάρεται, αυξάνεται η παραγωγή της κορτιζόλης. Αυτό όμως γίνεται για κάποιο λόγο. Ο σκοπός της κορτιζόλης είναι να δώσει ενέργεια στο σώμα. Από την άλλη μεριά, αν υπάρχει υπερκορτιζολισμός, δηλαδή συνεχώς ανεβασμένη παραγωγή κορτιζόλης στο σώμα, μπορεί να παρουσιαστούν παρενέργειες, ακόμα και ασθένειες.
Ένας βασικός λόγος που ο καφές είναι τονωτικός είναι επειδή αυξάνει την κορτιζόλη και έτσι μπορεί να χρησιμοποιήσει πιο εύκολα την ενέργεια που έχει. Μερικά άτομα ίσως είναι εθισμένα στον καφέ ακριβώς γι’ αυτό το λόγο. Επειδή νιώθουν πως έχουν χαμηλά επίπεδα ενέργειας χρειάζονται καφέδες για να λειτουργήσουν. Τα άτομα αυτά συχνά παραλείπουν το πρωινό τους. Τέλος, η καφεΐνη μπορεί να προκαλέσει εξάρτηση αν κι αυτό εξαρτάται ως ένα βαθμό από τα γονίδια.