1. Ο πρωταγωνιστικός ρόλος του Λ.Σ στη διαχείριση της ανθρωπιστικής κρίσης- Η κρισιμότητα της κατάστασης.
Είναι γεγονός ότι κατά τον τελευταίο χρόνο σχεδόν ένα εκατομμύριο συνάνθρωποί μας έχουν περάσει από τις ακτές της Τουρκίας σε κάποιο από τα ελληνικά νησιά, προσπαθώντας να φτάσουν σε μια από τις πλούσιες χώρες της βόρειας Ευρώπης, αναζητώντας ένα καλύτερο αύριο.... Πρόκειται για τη μεγαλύτερη μαζική μετακίνηση πληθυσμού στην πρόσφατη ιστορία, και μια από τις σημαντικότερες ανθρωπιστικές κρίσεις που έχει αντιμετωπίσει η Χώρα μας και εν συνόλω η Ευρώπη μεταπολεμικά.
Το Λιμενικό Σώμα έχει επωμιστεί σχεδόν στο σύνολό του το βάρος της ιδιαίτερης διαχείρισης των προσφυγικών ροών, το μέγεθος των οποίων δεν αφήνει καμιά αμφιβολία για τον καίριο ρόλο που διαδραματίζουν τα στελέχη μας στην εσωτερική ασφάλεια της χώρας και ολόκληρης της Ευρώπης, καθώς αποτελεί τα εξωτερικά σύνορά της, αλλά και το ανθρωπιστικό έργο που επιτελούν με την διάσωση χιλιάδων συνανθρώπων μας.
Η ΠΕΑΛΣ, ως αναγνωρισμένος θεσμικός εκπρόσωπος των Αξιωματικών του Λ.Σ, αναγνωρίζοντας το τιτάνιο και αξιέπαινο έργο των στελεχών τόσο στις Λιμενικές Αρχές της «πρώτης γραμμής», όσο και ολόκληρου του Οργανισμού, αναλαμβάνει την πρωτοβουλία να ενημερώσει και να αφυπνίσει αναφορικά με την τρομακτική διάσταση που πλέον αυτό έχει λάβει, να αναδείξει τον καθοριστικό ρόλο του Λιμενικού Σώματος στην προσπάθεια διαχείρισης των συνεχώς αυξανόμενων μεταναστευτικών ροών, υπογραμμίζοντας την άμεση ανάγκη ενίσχυσης με προσωπικό και επιχειρησιακά μέσα.
Ως ένδειξη αναγνώρισης της προσφοράς του αυτής, το Λιμενικό Σώμα αναδείχτηκε σε πρόσφατη έρευνα στην κορυφή της συνείδησης των Ελλήνων πολιτών, αναφορικά με την αξιολόγηση του έργου των εμπλεκόμενων φορέων στη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών , ενώ δεν είναι λίγα και τα βραβεία που απένειμαν διεθνείς Οργανισμοί εξαίροντας την προσφορά των στελεχών.
2. Αφίξεις/διασώσεις/συλλήψεις διακινητών - Οι αριθμοί ως αδιάψευστος μάρτυρας της προσφυγικής κρίσης στη χώρα μας.
Τα στοιχεία που θα παρουσιάσουμε δεν αφήνουν περιθώρια αμφιβολίας για την κρισιμότητα της κατάστασης. Οι αριθμοί εξάλλου αποδεικνύονται εξαιρετικά εύγλωττοι.
Στην πράξη, εντός του έτους 2015 το Λιμενικό Σώμα προέβη σε 1047 κλήσεις προς την Τουρκία για ομαδικούς εντοπισμούς σκαφών από τα παράλιά της, δυστυχώς για άλλη μια φορά χωρίς καμία ανταπόκριση, ενώ από την άλλη πλευρά 847.930 άτομα εισήλθαν παράνομα στην χώρα.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι από αυτά το 72,4%, δηλαδή τα 613.506 άτομα, εισήλθαν στη χώρα τους τελευταίους 4 μήνες του 2015, από τον Αύγουστο μέχρι τον Δεκέμβριο του 2015.
Και αυτό, όταν τα προηγούμενα χρόνια από το 2005 έως το 2014 ο συνολικός αριθμός δεν ξεπερνούσε τα 89.994 άτομα.
Εξίσου εντυπωσιακά είναι και τα ποσοστά αύξησης που παρατηρούνται για το πρώτο τρίμηνο του 2016, συγκριτικά με το αντίστοιχο χρονικό διάστημα του 2015.
Έτσι, ο μέσος όρος ημερησίων αφίξεων προσφύγων – μεταναστών που εισήλθε παράνομα στην χώρα γνώρισε αύξηση της τάξης του 1277% σε σχέση με πέρυσι. Χαρακτηριστικά θα αναφέρουμε ότι από τον Ιανουάριο έως τον Μάρτιο του 2016 (20.03.2016) 145.027 άτομα.
Στο σημείο αυτό οφείλουμε να τονίσουμε ότι την ίδια στιγμή που τα ποσοστά τόσο των περιστατικών έρευνας και διάσωσης όσο και των διασωθέντων ατόμων έχουν φτάσει στο 1653% και 2503% αντίστοιχα, το ποσοστό θνησιμότητας από τις αρχές του χρόνου έως σήμερα έχει περιοριστεί στο 0,08%.
Το ίδιο σημαντικός είναι και ο αριθμός των διασώσεων μεταναστών και προσφύγων που έχει πετύχει μέχρι σήμερα στο Αιγαίο το Λιμενικό Σώμα. Σε 2.931 περιστατικά έρευνας και διάσωσης, για το 2015, διασώθηκαν 103.372 άτομα, μέσα από το νερό, ενώ το ποσοστό θνησιμότητας περιορίστηκε στο 0,26% και στα 272 άτομα.
Εξαιρετικά ενδιαφέρον για το 2016 είναι το γεγονός ότι από την αρχή του χρόνου έως και σήμερα, ο αριθμός των διασωθέντων έχει φτάσει τους 43.185.
Όπως όμως, μέχρι στιγμής διαφαίνεται και καθώς το καλοκαίρι πλησιάζει, ο αριθμός αυτός θα συνεχίσει να έχει ανοδική πορεία και ίσως ξεπεράσει τον αντίστοιχο αριθμό για το 2015 αφού ο αριθμός των ανθρώπων που θα έρχονται από τις Τουρκικές ακτές εκτιμούμε θα αυξάνεται όλο και περισσότερο.
Σε ότι αφορά τις εθνικότητες των παράνομα εισερχομένων ατόμων, όπως έως σήμερα καταγράφεται, από τα 847.930 άτομα, οι 547.769 είναι Σύριοι, ενώ οι υπόλοιποι προέρχονται από παραδοσιακούς τόπους προέλευσης: Αφγανιστάν – Ιράκ – Μπαγκλαντές – Πακιστάν – Ιράν – Μυανμάρ. Σε αυτό σημείο επισημαίνεται ότι ενώ το 2014 είχαμε 14.000 Αφγανούς, το 2015 ο αριθμός των ατόμων με χώρα προέλευσης το Αφγανιστάν εκτοξεύτηκε στους 205.858.
Με την ίδια αμείωτη ένταση με την οποία τα στελέχη του Λιμενικού Σώματος αγωνίζονται για να μην χαθεί καμία ανθρώπινη ζωή στη θάλασσα, με την ίδια ένταση επιδιώκουν την σύλληψη των διακινητών, των ανθρώπων που βάζουν το οικονομικό όφελος πάνω από το ανθρώπινο δράμα, έχοντας «στήσει» μια τεράστια, κερδοφόρα επιχείριση, πατώντας ουσιαστικά επί πτωμάτων. Στο πλαίσιο αυτό, οι συλλήψεις των διακινητών στο Ανατολικό Αιγαίο είναι μαζικές και χαρακτηριστικά για το 2015 έφτασαν τις 482, ενώ από την αρχή του 2016 βρισκόμαστε ήδη στις 100.
Σε ό,τι αφορά τις εθνικότητες των διακινητών, από τα στοιχεία που έχουμε στην διάθεσή μας από τους συλληφθέντες, γίνεται ξεκάθαρα αντιληπτό ότι η Τουρκία κατέχει τα πρωτεία με τον αριθμό των Τούρκων διακινητών να ανέρχεται στους 210. Ακολουθούν οι Σύριοι, 178 τον αριθμό, και οι Ουκρανοί, 66. Οι υπόλοιποι διακινητές που δραστηριοποιούνται στην περιοχή προέρχονται σε μικρότερο ποσοστό από χώρες όπως το Ιράκ, το Αφγανιστάν, τη Γεωργία, το Πακιστάν και άλλες.
Για το 2016 λοιπόν όπως προαναφέραμε η κατάσταση προβλέπεται εξαιρετικά δυσοίωνη, καθώς από την αρχή του έτους και μέχρι σήμερα έχουν ήδη εισέρθει στη χώρα 145.027 πρόσφυγες – μετανάστες, δηλαδή παρατηρείται μια σταθερή ροή εισόδου 2000 περίπου ατόμων ημερησίως, από Λέσβο έως Καστελλόριζο, σε ένα σύνολο 20 νησιών, με την στόχευση της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης για την αντιμετώπιση του προβλήματος να εντοπίζεται μόνο σε 5 από αυτά, Λέρο – Σάμο – Χίο – Κω – Μυτιλήνη.
Τα υπόλοιπα νησιά δυστυχώς βρίσκονται εκτός χρηματοδότησης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα μάλιστα αποτελεί το Καστελόριζο που ενώ κλήθηκε να διαχειριστεί πάνω από 10.000 μετανάστες δεν έχει καμία χρηματοδότηση, ενώ την ίδια στιγμή η Ισπανία με 4700 μετανάστες έλαβε το ποσό των 6.000.000€.
3. Το προσωπικό και τα επιχειρησιακά μέσα δεν επαρκούν για την συνεχόμενη αύξηση των μεταναστευτικών ροών από θαλάσσης.
Το Λιμενικό Σώμα ως φορέας πρώτης γραμμής, που στις αρμοδιότητες και την αποστολή του είναι η φύλαξη των θαλασσίων συνόρων αλλά και η προστασία της ανθρώπινης ζωής στη θάλασσα, καθημερινά «ματώνει» για να ανταπεξέλθει στο έργο που του έχει ανατεθεί, αλλά και στις πλείστες καθημερινές ανάγκες που συνακόλουθα προκύπτουν από την διαχείριση των μεταναστευτικών ροών.
Στο σημείο αυτό για να γίνει απόλυτα κατανοητή η κρισιμότητα της κατάστασης, οφείλουμε να καταδείξουμε με αριθμούς τα προβλήματα και τις δύσκολες συνθήκες κάτω από τις οποίες τα στελέχη του Λιμενικού Σώματος, δεν εργάζονται απλώς, αλλά καθημερινά υπερβάλλουν εαυτόν προσφέροντας ανθρωπιστικό έργο, παρόλες τις ελλείψεις.
(Α) Ελλείψεις σε ανθρώπινο δυναμικό
Τα στελέχη μας με χαμηλούς μισθούς αναφορικά με το λειτούργημα που επιτελούν και απλήρωτη υπερεργασία, με ελλιπείς οργανικές συνθέσεις, τόσο σε επιτελικό όσο και σε επιχειρησιακό επίπεδο, χωρίς στοιχειώδη μέσα και εξοπλισμό, ικανά να ανταποκριθούν στις αυξημένες ανάγκες και την υψηλή αποστολή τους, χωρίς φάρμακα και γιατρούς, γιατί ένα ολόκληρο κράτος αδυνατεί να αντιμετωπίσει πλήρως και αποτελεσματικά το πρόβλημα, χωρίς ουσιαστική μέριμνα και επιμελητεία, όπως εξασφάλιση στέγης ή επιδότηση ενοικίου ή άλλες παροχές που θα συνέδραμαν υποστηρικτικά στην διαβίωσή τους, χωρίς το δικαιούμενο επίδομα παραμεθορίου, που καταβάλλεται σε άλλους κλάδους, χωρίς κάποιο κίνητρο παραμονής στην παραμεθόριο, όπως το δικαίωμα αναγνώρισης επιπρόσθετου της υπηρεσίας τους χρόνου για τα ασφαλιστικά ταμεία, εργάζονται κάτω από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες, στα όρια της επαγγελματικής εξουθένωσης.
(Β) Ελλείψεις σε επιχειρησιακά μέσα, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ΥΝΑΝΠ
• Από τα 240 πλοία και σκάφη που διαθέτει συνολικά το Λιμενικό Σώμα, το 36% περίπου είναι ακινητοποιημένα.
• Από τα 7 αεροσκάφη, τα 4 είναι σε ακινησία.
• Από τα 6 ελικόπτερα, μόνο το 1 πετάει «λόγω καταπόνησης και δυσκολίας εύρεσης χρημάτων».
Άμεσα λοιπόν γίνεται αντιληπτό ότι όταν το πάνω από το 1/3 των επιχειρησιακών μέσων του Σώματος (πλωτά – εναέρια) είναι ακινητοποιημένα, με μικρές ή μεγαλύτερες βλάβες και ο μέσος χρόνος αποκατάστασής τους για διάφορους λόγους είναι μεγαλύτερος από τα διεθνώς παραδεκτά, τότε ο επιχειρησιακός βραχίονας του Σώματος είναι ακρωτηριασμένος, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ομαλή διαχείριση των καθημερινά αυξανόμενων μεταναστευτικών ροών.
Οι αιτίες που μας οδήγησαν σε αυτή την κατάσταση εντοπίζονται:
• στην παλαιότητα των μέσων.
• στην ελλιπή χρηματοδότηση για την τακτική τους συντήρηση.
Σημειώνεται ότι η συνεχής, απρόσκοπτη λειτουργία των πλωτών επιταχύνει το χρόνο συντήρησης και μειώνει τον χρόνο ζωής των μέσων.
• στην απουσία οργανωμένων επισκευαστικών βάσεων.
Η επισκευαστική βάση της Ελευσίνας κατ’ ουσίαν δεν λειτουργεί, λόγω της έλλειψης στελεχιακού δυναμικού αλλά και μέσων, ενώ η αντίστοιχη της Θεσσαλονίκης έχει μείνει «στα χαρτιά».
• στην καθυστέρηση προμήθειας ανταλλακτικών λόγω γραφειοκρατικών διαδικασιών.
• στην άρνηση των επιχειρηματιών του διεθνούς ναυπηγοεπισκευαστικού κλάδου να συμμετάσχουν στους διεθνείς διαγωνισμούς που προκηρύσσονται, με τις προδιαγραφές που τίθενται κάθε φορά, πιέζοντας με αυτό τον τρόπο να επιβάλλουν τους δικούς τους όρους και πρακτικές.
(Γ) Οι Λιμενικές Αρχές πρώτης γραμμής ‘’στα κόκκινα’’ λόγω των ελλείψεων.
Το Κεντρικό Λιμεναρχείο ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ που επανδρώνεται από 132 στελέχη και έχει στην διάθεσή του 5 πλωτά περιπολικά σκάφη, το 2015 κλήθηκε να διαχειριστεί πάνω από 500.000 πρόσφυγες και μετανάστες. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε ότι τον Ιούλιο του 2015 το σκάφος είχε 510 ώρες λειτουργίας μηχανής δηλαδή οι μηχανές του σκάφους λειτουργούσαν 17 ώρες το 24ωρο.
Ο Λιμενικός Σταθμός ΚΑΣΤΕΛΛΟΡΙΖΟΥ που αποτελείται από 10 στελέχη και διαθέτει 1 πλωτό μέσο, χωρίς καμία άλλη υποδομή, διαχειρίστηκε πάνω από 10.000 πρόσφυγες και μετανάστες.
Το Λιμεναρχείο ΛΕΡΟΥ με 30 στελέχη και 1 πλωτό μέσο διαχειρίστηκε πάνω από 150.000 πρόσφυγες και μετανάστες. Μάλιστα το Λιμεναρχείο Λέρου τις τελευταίες μέρες δεν έχει διαθέσιμο δικό του πλωτό περιπολικό μέσο, αλλά στην περιοχή επιχειρεί ένα σκάφος από μεταστάθμευση, δηλαδή έχει διατεθεί εκεί από κάποιο άλλη Λιμενική Αρχή της χώρας, αφήνοντας πλέον εκείνη την περιοχή χωρίς σκάφος.
4. Προτάσεις αντιμετώπισης των ελλείψεων σε όλα τα επίπεδα.
Η ΠΕΑΛΣ με υψηλό αίσθημα ευθύνης ανέλαβε την πρωτοβουλία όχι μόνο να καταδείξει το πρόβλημα με μετρήσιμα στοιχεία, αλλά συνάμα να αναδείξει το τεράστιο έργο των στελεχών και να προτείνει τρόπους αντιμετώπισης των προβλημάτων. Δεν μπορούμε να στεκόμαστε αμέτοχοι, τη στιγμή που οι ραγδαίες εξελίξεις στον τομέα του μεταναστευτικού βρίσκονται ένα βήμα μπροστά.
Τα στελέχη του Λ.Σ δίνουν καθημερινό αγώνα με αίσθημα αυταπάρνησης στη διάσωση των προσφύγων. Όμως δε φτάνει μόνο το υψηλό φρόνημα και ο ζήλος που επιδεικνύουν, αλλά απαιτείται επαρκές δυναμικό, κατάλληλη υλικοτεχνική υποδομή και επαρκής τεχνικός εξοπλισμός για να υπάρξει αποτέλεσμα στο κοπιώδες αυτό έργο.
Προτάσεις αντιμετώπισης:
(i) Να χρηματοδοτηθεί, απευθείας το Λιμενικό Σώμα από την Ευρωπαϊκή Ένωση και την περαιτέρω αξιοποίηση των κοινοτικών πόρων (ΕΣΠΑ, Ταμείο εσωτερικής ασφάλειας κλπ) για την ενίσχυση των πόρων του, ανθρώπινου δυναμικού και επιχειρησιακών μέσων.
(ii) Να ενισχυθεί άμεσα η οργανική δύναμη του Λιμενικού Σώματος – Ελληνικής Ακτοφυλακής με εξέταση της δυνατότητας απευθείας κατάταξης - καταρχήν πεντακοσίων (500) Λιμενοφυλάκων, προς ενίσχυση των Υπηρεσιών ''πρώτης γραμμής'', αλλά και όπου υφίσταται ανάγκη, με προοπτική διπλασιασμού της οργανικής δύναμης του Οργανισμού.
(iii) Να συντονιστεί και οργανωθεί η ανά τακτά χρονικά διαστήματα ψυχολογική υποστήριξη των στελεχών που καλούνται να αντιμετωπίσουν πρωτόγνωρες συγκλονιστικές καταστάσεις και να αντιμετωπίσουν- διαχειριστούν την απόγνωση και το σπαραγμό ενηλίκων και παιδιών που αναζητούν μια καλύτερη ζωή.
(iv) Nα αναπροσαρμοσθεί, όπου απαιτείται, ο Λιμενικός Καλλικράτης αναφορικά με τη γεωγραφική κατανομή και υπηρεσιακή υπαγωγή των Κεντρικών και Περιφερειακών Υπηρεσιών.
(v) Να αναπροσαρμοσθεί, όπου απαιτείται η υπ' Αριθ. Φ. 214.1/2014/Σχ. 11685 A΄ (ΦΕΚ 2993 Β'/05.11.2014) Υ.Α, για την ορθολογική και βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων κατανομή των κατά βαθμό και αριθμό της οργανικής σύνθεσης των Υπηρεσιών Λ.Σ-ΕΛ.ΑΚΤ.
(vi) Να επισπευσθούν οι τρέχουσες διαδικασίες προμήθειας νέων πλωτών και χερσαίων μέσων για την ενίσχυση των δομών (κατά παρέκκλιση της ισχύουσας πρακτικής), αλλά και να διατεθούν οικονομικοί πόροι για την προμήθεια ανταλλακτικών και την συντήρηση των υπαρχόντων, μέσα από την απλούστευση των διαδικασιών προμήθειας αυτών και την υποχρεωτική αναγραφή στους όρους των συμβάσεων, ότι η επισκευή τους θα πραγματοποιείται στην Ελλάδα, πρακτική που ισχύει και επιβάλλεται από άλλα Κράτη-Μέλη της Ε.Ε. (Γερμανία, Γαλλία, Ολλανδία κλπ).
(vii) Να αξιοποιηθούν και να λειτουργήσουν ουσιαστικά οι επισκευαστικές βάσεις της Ελευσίνας και της Θεσσαλονίκης με την αξιοποίηση λιμενικού προσωπικού, αλλά και με την πρόσληψη εξειδικευμένου προσωπικού του ναυπηγοεπισκευαστικού κλάδου.
Θέση μας είναι ότι η κρισιμότητα της κατάστασης επιβάλλει την υλοποίηση όλων των παραπάνω μέτρων ‘’χθες’’. Προς τούτο στρεφόμαστε στην πολιτική και στρατιωτική ηγεσία μας για να αναλάβουν και εκείνοι με τη σειρά τους τις κατάλληλες ενέργειες για την άμεση δρομολόγηση των παραπάνω προτάσεών μας. Μόνο με την ανάληψη συγκεκριμένων μέτρων προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης ανθρωπίνου δυναμικού και μέσων και όχι με αλυσιτελείς συσκέψεις, θα μπορέσει το Λιμενικό Σώμα να ανταπεξέλθει επάξια στον πρωταγωνιστικό ρόλο που έχει στη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών.
Οι καιροί δεν περιμένουν. Η αδράνεια πολλαπλασιάζει τα προβλήματα. Η δράση δηλώνει τις προτεραιότητες.
Για το Δ.Σ. της Π.Ε.Α.Λ.Σ.
Ο Πρόεδρος Ο Γενικός Γραμματέας
Δημήτριος ΣΑΪΤΑΚΗΣ Σπυρίδων ΠΑΣΣΑΚΟΣ