, συμπεριλαμβανομένων των ίδιων των εργαζομένων στις Μητροπολιτικές Συγκοινωνίες της Βαρκελώνης (Βarcelona Metropolitan Transport), oι διαδηλωτές έχουν θέσει υπό κατάληψη αρκετές στάσεις μετρό, λεωφορείων και προαστιακού, με την ελπίδα ότι θα αναγκάσουν τις αρχές να επαναφέρουν τις τιμές στα αρχικά ποσοστά.
Αξίζει όμως να διαμαρτύρεται κανείς για το σύστημα δημόσιων μεταφορών της Βαρκελώνης - και κάθε άλλης πόλης; Υπάρχει κάποιο εναλλακτικό, πιο κοινωνικά επωφελές μοντέλο διαμαρτυρίας προς το οποίο θα πρέπει να στραφούμε; Ή θα πρέπει απλά να καταφύγουμε στη λαθρεπιβίβαση του μετρό;
Για να ρίξω λίγο φως στην κατάσταση, επικοινωνώ με τον συγγραφέα και κοινωνιολόγο Jorge Moruno, ο οποίος έχει γράψει για θέματα που αφορούν τις τρέχουσες διαμαρτυρίες και συνίδρυσε κάποια κινήματα φοιτητών και ακτιβιστών.
VICE: Γεια σου, Jorge. Θεωρείς σωστό το να μπάινουμε στο μετρό χωρίς εισητήριο;
Jorge Moruno: Η λαθρεπιβίβαση ενέχει ορισμένους κινδύνους, οι οποίοι θα πρέπει να ληφθούν υπόψη. Μπορεί να γίνει ατομικά ή ως συλλογική προσπάθεια, με έναν πιο πολιτικά οργανωμένο τρόπο. Αν για παράδειγμα η Rosa Parks δεν είχε αρνηθεί να αφήσει την θέση της, το κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα θα μπορούσε πιθανότατα να μην είχε εξαπλωθεί με τον τρόπο που έγινε. Δεν συγκρίνω αυτές τις καταστάσεις, απλώς προσπαθώ να εφαρμόσω την πολιτική λογική της πολιτικής ανυπακοής - ό, τι είναι νόμιμο δεν είναι απαραίτητα και θεμιτό. Η δημοκρατία δεν είναι απολίθωμα. Βρίσκεται πάντα σε κίνηση.
Ναι, υπάρχουν πολλοί λόγοι για να παρακάμψει κανείς τις μηχανές επικύρωσης εισητηρίων, έτσι δεν είναι;
Το χάσμα μεταξύ των εισοδημάτων και των τιμών στα εισιτήρια είναι οδυνηρό. Υπάρχουν πάρα πολλοί άνεργοι ή χαμηλά αμοιβόμενοι που χρησιμοποιούν τα μέσα μαζικής μεταφοράς για την μετακίνηση τους, τα ραντεβού τους ή απλά και μόνο για να αναζητήσουν εργασία. Και η πρόσβαση στη δημόσια μετακίνηση είναι ένα αγαθό για όλους, διαφορετικά ενέχεται ο κοινωνικός αποκλεισμός. Ουδόλως νόμιμο είναι το να μην είσαι σε θέση να μετακινηθείς στην πόλη ή να χρειάζεται να ξοδέψεις τα λίγα χρήματα που έχεις για να το κάνεις. Η συλλογική ανυπακοή συμβάλλει στο να τεθούν τα θεμέλια για την συγκρότηση ενός μελλοντικού δικαιώματος. Ο νόμος δεν είναι ο στυλοβάτης της δημοκρατίας, αλλά το αντίστροφο: Η δημοκρατία είναι το θεμέλιο του νόμου.
Άρα ποια είναι η λύση; Η κατάληψη των μέσων μαζικής μεταφοράς;
Η πολιτική ανυπακοή ως μέσου εξασφάλισης της συλλογικης πρόσβασης στη δημόσια μετακίνηση εμπεριέχει την απαίτηση ότι οι μεταφορές θα παραμείνουν δημόσιες και χωρίς περιορισμούς. «Δημόσιες», σημαίνει ότι ο καθένας θα μπορεί να έχει πρόσβαση σε αυτές. Εδώ υπάρχει ένα παράδοξο, καθώς έχουμε την τάση - μας κάνουν να έχουμε την τάση - να πιστεύουμε ότι το σωστό είναι να πληρώνεις το εισιτήριό σου, ανεξάρτητα από την κοινωνική σου κατάστασή. Αυτοί που ουδέποτε μετακινούνται σε αποπνικτικά γεμάτα βαγόνια του μετρό και περικόπτουν τις δημόσιες υπηρεσίες και τα κοινωνικά δικαιώματα, είναι οι ίδιοι με αυτούς που μας διατάσσουν να πληρώνουμε τις αυξήσεις στα εισιτήρια. Δεν χρειάζεται να είναι κανείς επαναστάτης για να θεωρεί το δικαίωμα της διαμαρτυρίας ως δικαιώμα του λαού. Το προέβλεψε ακόμα και ο John Locke, ο πατέρας του κλασικού φιλελευθερισμού και αναφέρεται επίσης στη Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Είναι απλά κοινή λογική.
Και πώς θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί ένα διαφορετικό σύστημα δημόσιας μεταφοράς;
Όπως δήλωσε ο Lester Freamon στο The Wire: «Θα πρέπει να ακολουθήσετε το μονοπάτι του χρήματος». Παρά το γεγονός ότι οι ευκαιρίες απασχόλησης σπανίζουν, τα χρήματα δεν εξατμίζονται, απλά αλλάζουν χέρια. Ο αριθμός των εκατομμυριούχων στην Ισπανία αυξήθηκε κατά 5,4% μεταξύ των ετών 2011 και 2013. Όταν οι μισθοί και οι φορολογικές εισφορές μειώνονται και ταυτόχρονα το χρέος κατατρώει όλο τον πλούτο και υπάρχει ανάγκη για ιδιωτικοποιήσεις, το δημόσιο χρήμα καταλήγει στις τσέπες κάποιων ιδιωτών. Είναι απαραίτητο να γίνει μια φορολογική μεταρρύθμιση, έτσι ώστε εκείνοι που έχουν περισσότερα να πληρώνουν περισσότερους φόρους. Πρέπει να αντιμετωπιστεί η φοροδιαφυγή και η διαδικασία που μας οδηγεί σε οικονομική υπανάπτυξη, πρέπει να αντιστραφεί.
Δύο αφίσες από διαδηλώσεις των «Stop Pujades» (via)
Το κόστος χρήσης των δημόσιων μεταφορών συνεχίζει να αυξάνεται, θεωρείς όμως ότι υπάρχει κάποια σχέση μεταξύ των αυξημένων τιμών και του κόστους λειτουργίας των υπηρεσιών;
Μας λένε ότι αυτές οι αυξήσεις στην τιμή του εισιτηρίου δεν καλύπτουν το κόστος των δημόσιων συγκοινωνιών και ότι απαιτούνται κρατικές επιχορηγήσεις. Λαμβάνοντας υπόψη το μέγεθος του ισπανικού χρέους, ίσως θα ήταν πιο λογικό να υποστηρίξει κανείς ότι δεν είναι απαραίτητο να έχουμε το δεύτερο μεγαλύτερο σιδηροδρομικό δίκτυο υψηλής ταχύτητας στον κόσμο, ενώ το τοπικό δίκτυο - που χρησιμοποιείται από εκατομμύρια ανθρώπους ετησίως - έχει υποστεί σημαντικές περικοπές. Οι δημόσιες συγκοινωνίες, όπως και το νερό, η υγειονομική περίθαλψη, η ενέργεια και η εκπαίδευση, δεν είναι δυνατόν να αποτελούν επιχειρήσεις. Ο στόχος πρέπει να είναι η ευημερία της κοινωνίας και όχι το επιχειρηματικό κέρδος.
Πιστεύεις ότι οι δωρεάν δημόσιες συγκοινωνίες θα επωφελούσαν την οικονομία;
Κατ 'αρχάς θα πρέπει να ρωτήσουμε σε ποια οικονομία θα ήταν επωφελείς. Τα οικονομικά είναι σαν τη πολιτική - οι κανόνες τους δεν είναι φυσικοί. Ο πυρήνας του προβλήματος δεν περιορίζεται στο αν θα πρέπει να είναι δωρεάν τα μέσα μαζικής μεταφοράς, αλλά στην ηθική και πολιτική πεποίθηση ότι οι ανάγκες και η ευημερία του κόσμου θα πρέπει να τοποθετούνται πάνω απ' όλα. Μια καλύτερη κοινωνία, χωρίς το φόβο του αύριο, θα είναι μια κοινωνία πιο υγιής, πιο καινοτόμα, πιο έξυπνη.
Μπορείς να μου δώσεις μερικά παραδείγματα κοινωνιών, όπου έχει δουλέψει το μοντέλο της δωρεάν δημόσιας συγκοινωνίας;
Στο Ταλίν της Εσθονίας, τα μέσα μαζικής μεταφοράς αποτελούν μια δωρεάν υπηρεσία μέσω της κατάργησης των άμεσων πληρωμών και χρηματοδοτείται μέσω φόρων και κρατικών επιδοτήσεων. Ένα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το Freiburg στη Γερμανία - ένα μοντέλο που επιτρέπει τη προσιτή και οικολογική μετακίνηση. Εκεί προωθούν τη χρήση των δημόσιων συγκοινωνιών και οι εργαζόμενοι στη βιομηχανική περιοχή λαμβάνουν μηνιαία εισιτήρια, εξ ολοκλήρου ή εν μέρει χρηματοδοτούμενα από τους εργοδότες τους. Ωστόσο, η μετακίνηση δεν περιορίζεται απλώς στις συγκοινωνίες. Χρειάζεται μια παγκόσμια αλλαγή στη δημόσια και την αστική πολιτική, στις διαδικασίες παραγωγής, στη δημοκρατική κουλτούρα και στο φορολογικό μοντέλο. Μιλώντας κανείς για τα μέσα μαζικής μεταφοράς, μιλά για ένα ολόκληρο μοντέλο συνύπαρξης.
Πώς ερμηνεύεις τις διαμαρτυρίες που πραγματοποιήθηκαν στη Βαρκελώνη για τις αυξήσεις των τιμών στα εισιτήρια;
Ο αποκλεισμός μερίδας των πολιτών από τα δικαιώματά τους αποτελεί ένα ακόμη σημάδι της γενικής πολιτικής εξαθλίωσης. Το να σταματήσει η αύξηση του κομίστρου στις συγκοινωνίες ή να επέλθει η ιδιωτικοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών υγείας - όλα αυτά είναι εκφράσεις της ίδιας δημοκρατικής φιλοδοξίας: Της υπεράσπισης της ζωής ενάντια στη δικτατορία της χρηματοπιστωτικής δουλείας. Οι αγώνες αυτοί αναπτύσσουν μια δημοκρατική λαϊκή ενότητα ενάντια στο πολιτικό σχέδιο των πλούσιων και των ισχυρών, οι οποίοι προσπαθούν να επιβάλουν τον κανόνα του χρέους και της λιτότητας.
Ευχαριστώ Jorge.