ΑΣΤΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΕΝΑ ΘΗΣΑΥΡΟΣ..ΠΟΥ ΠΕΤΑΜΕ. 2o ΜΕΡΟΣ.

Του Μάνδαλου Παναγιώτη

Ο κ. Παναγιώτης Μάνδαλος είναι Βιολόγος, Υποψήφιος Διδάκτορας του Εργαστηρίου Υγιεινής και Προστασίας Περιβάλλοντος στο Τμήμα Ιατρικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και εργάζεται στο Περιφερειακό Εργαστήριο Δημόσιας Υγείας (Π.Ε.Δ.Υ.) Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης.  

Στο πρώτο μέρος του άρθρου, είχαμε πει για τους κινδύνους που υπάρχουν από τους ανεξέλεγκτους τόπους ταφής των........

αστικών απορριμμάτων, Χ.Α.Δ.Α.,  που χωρίς διαλογή και όλα μαζί, πετάμε στους κάδους.

Τα Στερεά Απορρίμματα (Σ.Α.), διακρίνονται:

1)      Αστικά Στερεά Απορρίμματα (Α.Σ.Α.)

2)      Ειδικά απορρίμματα.

3)      Επικίνδυνα απορρίμματα

4)      Μη επικίνδυνα απορρίμματα

5)      Ιατρικά απορρίμματα

Η κατάσταση στην Ελλάδα σε μέσο όρο έχει ως εξής, όσον αναφορά την παραγωγή Α.Σ.Α  κάθε χρόνο .

Αν. Μακεδονία και Θράκη ~ 250.000 τν/χρόνο

Κεντ.  Μακεδονία              ~   850.000 τν/χρόνο

Δυτικ. Μακεδονία               ~ 100.000 τν/χρόνο

Ήπειρος                             ~     180.000 τν/χρόνο

Θεσσαλία                           ~    450.000  τν/χρόνο

Ιόνια νησιά                        ~     60.000   τν/χρόνο

Δυτικ. Ελλάδα                   ~    300.000  τν/χρόνο

Στερεά Ελλάδα                  ~    220.000  τν/χρόνο

Αττική                             ~   1.500.000   τν/χρόν

Πελοπόννησος                ~      250.000   τν/χρόνο

Βόρειο Αιγαίο                 ~      200.000   τν/χρόνο

Κρήτη                              ~      210.000   τν/χρόνο  

Η κατηγοριοποίηση των Α.Σ.Α. είναι:

1.      Ζυμώσιμα:  Τα υπολείμματα των τροφών και της κουζίνας, κοπριές, ξερά υπολείμματα κλαδέματος, φύλλα,  κλπ., εκτός από λάδια.

2.      Χαρτί: όλα τα υλικά με βάση το χαρτί, από χαρτοκιβώτια έως και έντυπα υλικά

3.      Μέταλλα: Χαλκός, σίδηρος, Μόλυβδος, Αλουμίνιο, κλπ. Χωρίζονται σε μαγνητικά υλικά και μη από τις ιδιότητες τους.

4.      Γυαλί:  Το γυαλί είναι μια δύσκολη υπόθεση, αφού πρέπει να ξεχωριστεί βάση του χρώματος του. Έτσι είναι υποχρεωτική η χωριστή ανακύκλωση του και κυρίως η προσοχή στην θραύση. Ο λόγος, ότι για την παραγωγή καφέ και διαφανούς γυαλιού πρέπει να γίνει μόνο από αυτό το υλικό χωρίς πρόσμιξη άλλων χρωμάτων και υαλοθραυσμάτων. Έτσι η θραύση που χρησιμοποιείται από τα απορριμματοφόρα συμπίεσης καθιστούν τα γυαλιά μόνο χρήσιμα για καύση. Η αποσύνθεση δε του γυαλιού υπολογίζεται σε πάνω από μια χιλιετία.

5.      Πλαστικά: όλα τα πολυμερή απορρίμματα με σύνθεση (PVC, PP, PE, etc.)

6.      Μπαταρίες : Από τα πιο επικίνδυνα Α.Σ.Α. πρέπει να συλλέγονται σε κέντρα ανακύκλωσης και μάλιστα, όπως σωστά γίνεται σε μαγαζιά και κλειστούς χώρους για να αποφεύγεται η επαφή με νερό κατά τις βροχοπτώσεις, και άλλα καιρικά φαινόμενα.

7.      Ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά είδη: Όλα τα ηλεκτρονικά και ηλεκτρικά είδη και ιδίως οι λάμπες χαμηλής κατανάλωσης και οι λάμπες φθορίου, σε ειδικά κέντρα και να αποφεύγεται η θραύση και ο τραυματισμός ατόμων και ζώων.

8.      Νοσοκομειακά απορρίμματα.: Τα πλέον επικίνδυνα και θέλουν εξειδικευμένες εταιρείες, ενώ έως τώρα η καύση είναι το φάρμακο για όλα τα προβλήματα.

Ο χρόνος αποσύνθεσης διαφόρων υλικών αστικών αποβλήτων. Υλικό/Αντικείμενο  Χρόνος Αποσύνθεσης Χαρτί/Εφημερίδα 2-4 εβδομάδες Φλούδες πορτοκαλιού/μπανάνας 2-5 εβδομάδες Φύλλα φυτών 1-3 μήνες Βαμβακερό ύφασμα 1-5 μήνες Σχοινί 3-14 μήνες Ραβδί από μπαμπού 1-3 χρόνια Μάλλινο ύφασμα 1 χρόνος Αποτσίγαρα 1-5 χρόνια Χαρτί με επίστρωση πλαστικού 5 χρόνια Πλαστική σακούλα 10-20 χρόνια Πάνα μωρού 10-20 χρόνια Πλαστικό ποτήρι 250 χρόνια Πλαστικό μπουκάλι > 450 χρόνια Υλικά από νάιλον 30-40 χρόνια Αλουμινένια κουτιά 80-500 χρόνια Τενεκεδάκι κονσέρβας 100 χρόνια Γυαλί άγνωστο > 500 χρόνια

Η σύσταση  των Α.Σ.Α στην Ελλάδα είναι σε μέσο όρο: Χαρτί 20%, Μέταλλα 4,5%, Πλαστικά 8,5%, Γυαλί 4,5%, Ζυμώσιμα 47%, Υπόλοιπα 15,5%.

Η κατάσταση στην Αν. Μακεδονία και Θράκη:

1.      Ζυμώσιμα: 45%

2.       Χαρτί         15%

3.      Πλαστικά    17%

4.      Γυαλί           5%

5.      Μέταλλα     3%

6.      Λοιπά          15%

Η επικέντρωση του προβλήματος των αστικών απορριμμάτων πρέπει αρχικά να εστιαστεί:

1)      Στην πρόληψη για να δημιουργούνται όσο το δυνατόν λιγότερα απόβλητα.

2)      Επαναχρησιμοποίηση του προϊόντος, όπου αυτό είναι δυνατόν.

3)      Ανακύκλωση και λιπασματοποίηση των Α.Σ.Α. (Αστικά Στερεά Απόβλητα).

4)      Καταστροφή και ελαχιστοποίηση της υπόλοιπης μάζας μέσω της καύσης και παραγωγή ενέργειας.

5)      Δημιουργία Χ.Υ.Τ.Υ. και υγειονομική ταφή.

Η κατάσταση στην Ελλάδα ως προς τον τρόπο διαχείρισης των Α.Σ.Α. έχει ως εξής:

1.      Ανακύκλωση           23 %,

2.      Λιμασματοποίηση     2 %

3.      Χ.Υ.Τ.Α.                 50 %

4.      Χ.Α.Δ.Α.                 25 % 

Η μόνη περιφέρεια χωρίς Χ.Α.Δ.Α. είναι η Περιφ. Δυτικής Μακεδονίας.

Επίσης η λάθος επιλογή, της μοναδικής ανακύκλωσης, όπου τα ανακυκλώσιμα συλλέγονται σε έναν μόνο κάδο και η μόνη χρήση, μπορεί να είναι η καύση με παραγωγή θερμότητας και αν επιτραπεί από τις ποσότητες των σκουπιδιών, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

Η καύση όμως των σκουπιδιών είναι εντελώς επώδυνη και ίσως η πιο επώδυνη λύση για το περιβάλλον και την δημόσια υγεία. Έτσι πρέπει να γίνεται σε όσο πιο δυνατό μικρότερο όγκο σκουπιδιών, για να αποφεύγεται η ρύπανση του ατμοσφαιρικού αέρα. Μάλιστα ο αέρας μπορεί να παρασύρει τα αιωρούμενα στερεά παράγωγα της καύσης, σε μακρινές αποστάσεις και να ρυπάνει χώρους και τόπους μακριά από τον τόπο καύσης.

Καίγοντας μαζί, πλαστικά, χρώματα και οργανικά υλικά, δημιουργούνται από την καύση διοξίνες, φουράνια και άλλες τοξικές ενώσεις, όταν η θερμοκρασία φτάνει στους 600-700°C. Οι ουσίες αυτές είναι τοξικές για το περιβάλλον σε pg (picograms) δηλαδή σε συγκεντρώσεις κάτω από 10^-6mg. Εξάλλου αυτές οι ενώσεις μπορούν αν μεταφερθούν με τον αέρα σε μακρινές αποστάσεις και να ρυπάνουν λιβάδια και αγρούς, όπως και καρποφόρα δέντρα. Με το νερό μπορεί να μεταφερθούν και να ρυπάνουν τον υδροφόρο ορίζοντα υπόγειο και υπέργειο.

Το 40-80% έκκλησης διοξινών στο περιβάλλον, στις βιομηχανικές χώρες προέρχεται από εργοστάσια καύσης απορριμμάτων. Βέβαια οι υψηλές θερμοκρασίες όπως οι 1.100-1.300 °C, μπορεί να αποσυνθέσουν τις διοξίνες, που όμως μπορούν σε μικρότερες ποσότητες να ανασυντεθούν στα υψηλότερα σημεία ψύξης της καμινάδας, αν δεν ψυχθούν τα αέρια γρήγορα στους >300°C.

Στην Αμερική το όριο καταλληλότητας του αέρα, σε διοξίνη είναι 0,0064pg/kg/μέρα.

Το HCl που παράγεται σαν αποτέλεσμα της καύσης πολυμερών με διάφορα άλλα υλικά, απομακρύνεται με προσθήκη υδροξειδίου του ασβεστίου.

Οι υψικάμινοι, ενώ δεν αφήνουν τον καπνό στα χαμηλά στρώματα της ατμόσφαιρας, μπορούν να ρυπάνουν πολύ περισσότερο και σε μεγαλύτερη έκταση το περιβάλλον, αφού τα αέρια, μπορούν να μεταφερθούν από τους ανέμους στα υψηλότερα στρώματα της ατμόσφαιρας και σε ευρύτερες περιοχές, όπου θα πέσουν με τις βροχές.

Από την άλλη με την καύση αφού δεν έχει γίνει διαλογή και ελαχιστοποίηση του όγκου των απορριμμάτων, μπορεί να περιέχονται και τοξικά στοιχεία αλλά και βαρέα μέταλλα, που με την θερμότητα μπορούν να αφεθούν στον αέρα και να ρυπάνουν το περιβάλλον.

Ας σκεφτούμε ότι, αν στα απορρίμματα υπάρχει μια λάμπα χαμηλής κατανάλωσης, που έχει σπάσει τότε ο κάδος ολόκληρος θεωρείται τοξικός αφού σε μια τέτοια λάμπα περιέχονται έως και 5mg Hg(υδραργύρου). Άρα, αν έχουμε στον ίδιο κάδο τα απορρίμματα με τα τοξικά τότε σίγουρα αυτά με την καύση θα βρεθούν στο περιβάλλον. Επίσης μια μπαταρία που πετάμε έχει περισσότερα τοξικά και μολύνει, όσο 50 kg αστικά κοινά απορρίμματα.

Η μέθοδος ανακύκλωσης που θα πρέπει να αναζητηθεί είναι αυτή της διαφοροποιημένης ανακύκλωσης, δηλαδή της διαλογής των απορριμμάτων στον τόπο.

Και τι εννοούμαι με αυτό. Οι κάδοι που θα συλλέγονται τα απορρίμματα πρέπει να είναι  διαφορετικοί για το κάθε ανακυκλώσιμο είδος. Όπως πχ θα πρέπει να είναι ξεχωριστός για γυαλί, χαρτί, αλουμίνιο και σίδερο. Κέντρα συγκέντρωσης ανακυκλώσιμων συσκευών πρέπει να δημιουργηθούν, σε σημεία της πόλης για την εναπόθεση ηλεκτρονικών και ηλεκτρικών συσκευών, όπως επίσης και φαρμακευτικών και τοξικών απορριμμάτων. Δεν μπορεί να συλλέγονται μαζί φαρμακευτικά και ιατρικά απορρίμματα όπως πολλές φορές γίνεται όπου αυτά, θάβονται στους ανεξέλεγκτους Χ.Α.Δ.Α. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να γίνει στην διαχείριση της ανακύκλωσης, μπαταριών, του πλέον ρυπογόνου παράγοντα στα σκουπίδια που πετάμε, όπως και επίσης στην διαχείριση των ενεργειακών λαμπτήρων, με υδράργυρο. Επίσης πρέπει ο κόσμος να αποκτήσει παιδία και να καταλάβει ότι η διαφοροποιημένη ανακύκλωση είναι μόνο προς όφελος του και προς όφελος της υγείας του αλλά και των παιδιών του. Τα υπόλοιπα αστικά απόβλητα όπως υπολείμματα τροφών, μαζεύονται σε ξεχωριστό κάδο προς κομματοποίηση και παραγωγή λιπάσματος. Επίσης με αυτού του είδους τα απορρίμματα μπορεί να συγκεντρωθούν και άλλα οργανικά απορρίμματα όπως υπολείμματα κλαδιών και φύλλων από κλαδέματα ή γεωργικά απορρίμματα μη τοξικά, όπως άχυρα, κλπ που πετιούνται.

Στην περίπτωση της κομποστοποίησης ή λιμασματοποίησης, μπορεί να εφαρμοστεί, η τεχνική της αναερόβιας ζύμωσης, απορριμμάτων τροφών, υπολειμμάτων από κλαδιά και φύλλα, όπως και ζωικών εκριμμάτων. Η αναερόβια ζύμωση παράγει, μεθάνιο τουλάχιστον κατά 50% , το οποίο είναι βιοαέριο και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την καύση και την  παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Τα οφέλη της ανακύκλωσης μεγάλα. Ο χαλκός(από τα ποιο ρυπογόνα μέταλλα) είναι άφθονος στις ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές και προσφέρει πολύ καλή τιμή στο εμπόριο, ενώ και το αλουμίνιο και ο μόλυβδος, είναι στα ίδια σταθμά.

Επίσης η πώληση του χαρτιού, χωρίς προσμίξεις, του πλαστικού είναι και αυτό στα πλαίσια της ανακύκλωσης ένα μεγάλο έσοδο. Η πώληση επίσης του ηλεκτρικού ρεύματος από το βιοαέριο ή και η πώληση του βιοαερίου σε μπουκάλες μπορεί να αποφέρει τεράστια κέρδη στον επενδυτή, που μπορεί να είναι ιδιωτική επιχείρηση, δημοτική επιχείρηση ή μικτή επιχείρηση. Ο όγκος των σκουπιδιών δεν αποτελεί πρόβλημα ρύπανσης της περιοχής, αφού τα απορρίμματα συλλέγονται σε μονωμένες δεξαμενές και συνεχώς γίνεται η διαλογή, οπότε δεν υπάρχει υπερσυγκέντρωση των απορριμμάτων. Η μόνωση των τεράστιων αυτών λάκκων, προστατεύει τον υδροφόρο ορίζοντα από την απορρόφηση των τοξικών στοιχείων, ενώ τα περισσότερα εργοστάσια έχουν καλυπτόμενους χώρους και έτσι δεν υπάρχει ούτε ο φόβος διάβρωσης. Οι τόνοι των σκουπιδιών δεν έρχονται σε μια στιγμή και έτσι η συνεχής διαλογή και περάτωση τους, είναι το επιθυμητό αποτέλεσμα. Το υπόλειμμα που δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί είναι έως και το 1/100 του αρχικού όγκου, οπότε μπορεί εύκολα να θαφτεί σε Χ.Υ.Τ.Υ.(Χώροι Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων), μονωμένοι με άμμο, άργιλο, τσιμέντο και βιομεβράνη, με όλα τα συστήματα απορροής τυχών υγρών που θα προκύψουν. Σήμερα οι χιλιάδες ΧΑΔΑ ρυπαίνουν σε μεγάλο βαθμό ανεξέλεγκτα και χωρίς να ξέρουμε την σύνθεση των απορριμμάτων με ότι αυτό συνεπάγεται για το περιβάλλον και την δημόσια υγεία. Στην διαφοροποιημένη ανακύκλωση, η καύση περιορίζεται σε μικρές ποσότητες, που όμως μπορεί να μεγαλώσουν αν γίνει και η καύση με το βιοέριο πολύ φιλικότερο προς το περιβάλλον, αφού αφήνει, κυρίως διοξείδιο του άνθρακα και νερό και την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, που θα πωλείται.

Υ.Γ. Επομένως ο σωστός τρόπος ανακύκλωσης είναι το επιθυμητό αποτέλεσμα. Η ποσότητα των απορριμμάτων δεν αποτελεί πρόβλημα για το περιβάλλον αφού αυτός ο όγκος δεν είναι σε μάζα και σε όγκο συγκεντρωμένος αφού ανακυκλώνεται συνεχώς και είναι σε βάθος χρόνου. Οπότε τα συγκεντρωμένα υλικά είναι λιγότερα σε ημερήσια βάση. Περισσότερο πρέπει να μας φοβίζει η σημερινή κατάσταση και η αρνησιμότητα του να γίνει η διαχείριση και η συνέχιση της άρρωστης κατάστασης με τους ΧΑΔΑ και ΧΥΤΑ συγκεντρωμένους γύρω από τις πόλεις μας να ρυπαίνουν ανεξέλεγκτα την ζωή μας. Εξ άλλου ένας καλός προγραμματισμός και μελέτη θα επιτρέψει και την επαναχρησιμοποίηση των υλικών αλλά και την δημιουργία θέσεων εργασίας που ποτέ δεν θα το πιστεύαμε είναι από τα άχρηστα μας υλικά..που όπως φαίνεται το μόνο άχρηστο είναι η ηλιθιότητα και ο κοντοφθαλμισμός του ανθρώπου να μην κάνει τίποτα όταν απειλείται ακόμα κι η ίδια του η επιβίωση.

e:mail: panosmandalos@yahoo.gr