Του Σταύρου Χριστακόπουλου
Δεν πρόκειται, λέει η Μέρκελ, όσο... ζει η ίδια, να κοινοτικοποιηθεί το χρέος της ευρωζώνης. Συνεπώς μην περιμένετε
ευρωομόλογα ή παρόμοιες «διευκολύνσεις». Πρόκειται για έναν ακόμη
εκβιασμό στο πλαίσιο του πολέμου μεταξύ της Γερμανίας και όλων των άλλων
για τους όρους οι οποίοι θα συνοδεύσουν την όποια «λύση» αποφασιστεί αργά ή γρήγορα. Είναι όμως ενδεικτικός του χάους που επικρατεί στην ευρωζώνη ελάχιστα πριν από τη σύνοδο κορυφής.
Στην πραγματικότητα όλοι οι παράγοντες της ζώνης του ευρώ, αλλά........
και οι εκτός αυτής ενδιαφερόμενοι, έχουν καταλήξει στη συνταγή
την οποία προκρίνουν και με την οποία θεωρούν ότι θα τεθεί ένα – έστω
προσωρινό – φρένο στην κατρακύλα της Ευρώπης και του ευρώ. Αυτή
περιγράφεται από τα εξής:
● Τραπεζική ενοποίηση με κάποιου είδους (;) εγγύηση των καταθέσεων έως ένα επίπεδο.
● Δημοσιονομική ενοποίηση και έλεγχος των εθνικών προϋπολογισμών από τις Βρυξέλλες – δηλαδή από τη Γερμανία.
● Πολιτική ενοποίηση – δηλαδή θέσπιση υπουργού Οικονομικών, εκλεγμένου προέδρου και άλλων κοινών πολιτικών θεσμών για την ευρωζώνη.
● Κοινοτικοποίηση του χρέους με κάποια μορφή ευρωομολόγων και όποιων άλλων εργαλείων κριθούν απαραίτητα.
Οι διαφωνίες εστιάζονται στη «σειρά» με την οποία θα υιοθετηθούν τα επιμέρους μέτρα. Όμως οι διαφωνίες αυτές μόνον τυπικές δεν είναι, αφού η Γερμανία επιζητεί πρώτα την κατοχύρωση του ελέγχου της επί της οικονομικής πολιτικής και των προϋπολογισμών των εταίρων της.
Αντιθέτως όλοι οι άλλοι, ήδη κλυδωνιζόμενοι ή
απειλούμενοι, ζητούν τώρα την άμεση ανακούφιση από τους σαρωτικούς
κινδύνους της κρίσης, με την προοπτική να διαπραγματευθούν στη συνέχεια
την έκταση των παραχωρήσεων που θα κάνουν στο πλαίσιο της πολιτικής, οικονομικής, πιστωτικής κ.λπ. ενοποίησης.
Έτσι εύκολα μπορεί κάποιος να διαπιστώσει ότι η κρίση, η οποία έχει ήδη αποκτήσει έντονα πολιτικά χαρακτηριστικά, πλέον πλησιάζει η στιγμή να αγγίξει τον πλέον πολιτικό πυρήνα της: την εθνική κυριαρχία σε όλη της την έκταση.
Πολύ λίγα, πολύ αργά
Κανείς δεν μπορεί να είναι βέβαιος
● για το αν πράγματι η ενοποίηση είναι το «φάρμακο» στις δομικές ανισορροπίες της ευρωζώνης,
● για το αν πράγματι είναι δυνατόν το τεράστιο χρέος των χωρών της να εξυπηρετηθεί,
● για το αν πράγματι
η Γερμανία, ακόμη και αν ήταν πρόθυμη, θα μπορούσε όντως να βρει τρόπο
εγγύησης αυτού του χρέους χωρίς η ίδια να κινδυνεύσει με κατάρρευση.
Κανείς επιπλέον δεν μπορεί να είναι βέβαιος για το
αν τα παραπάνω, ακόμη και εάν ήταν εφικτά, θα αποτελούσαν διέξοδο –
ακόμη και σε συνθήκες... «εργαστηρίου» – για τις υπόλοιπες χώρες της
ζώνης του ευρώ. Έστω όμως ότι πράγματι μιλάμε για τη
μαγική συνταγή, της οποίας η εφαρμογή θα μπορούσε δυνητικά να αποτελέσει
παράγοντα μερικής ή προσωρινής σταθεροποίησης.
Η σκληρή αλήθεια είναι ότι σπανίως μπορεί κάποιος να υλοποιήσει, και μάλιστα με ευεργετικά αποτελέσματα, μέσα σε ελάχιστο χρόνο και εν μέσω σαρωτικής δομικής κρίσης, όλα όσα «παρέλειψε» ή αρνήθηκε ρητώς να κάνει όχι μόνο κατά τα χρόνια της ύπαρξης του ευρώ, αλλά και κατά το μεγάλο διάστημα του σχεδιασμού και της προετοιμασίας για την εφαρμογή του.
Συνεπώς εύλογα θα μπορούσε κάποιος να διαπιστώσει ότι ήδη η ευρωζώνη μετράει πολλά χαμένα χρόνια. Με συνέπεια οι συνταγές που σήμερα συζητούνται να μοιάζουν ανεπαρκείς.
Συνθήκες αποικιοποίησης
Αυτό το ερώτημα – για το «εφικτό» του πράγματος – γίνεται ακόμη πιο βασανιστικό
όταν μιλάμε για την πλήρη εκχώρηση της εθνικής κυριαρχίας εκ μέρους
όλων των εταίρων προς τη μία και μόνη «υπερδύναμη» της ευρωζώνης.
Θεωρητικά η εκχώρηση αυτή – όπως συνέβη με τη μερική
εκχώρηση κυριαρχίας στο πλαίσιο της συμμετοχής τόσο στην Ε.Ε. όσο και
στο ευρώ – ήταν πολύ ευκολότερη την εποχή που η δημιουργία του κοινού νομίσματος υποσχόταν στους λαούς της Ευρώπης την προοπτική
● της οικονομικής σταθερότητας,
● της «διαρκούς ανάπτυξης και ευημερίας»,
● της προστασίας από τους νομισματικούς κινδύνους
● και, πολύ περισσότερο, το όραμα της οριστικής απομάκρυνσης του φαντάσματος του πολέμου.
Στο πλαίσιο των ηλίθιων θεωριών περί «τέλους της ιστορίας»,
οι οποίες είχαν τρομακτική πέραση παγκοσμίως μετά το γκρέμισμα του
«υπαρκτού σοσιαλισμού», το πείραμα του κοινού νομίσματος υποσχόταν,
μεταξύ άλλων, και ένα είδος «αιώνιας ευρωπαϊκής ειρήνης».
Οι χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, μεταξύ των οποίων η Ελλάδα και η Κύπρος, υπέκυψαν εύκολα στον πειρασμό αναζητώντας μια ευρωπαϊκή ομπρέλα είτε έναντι εθνικών κινδύνων είτε στο όνομα της σταθεροποίησης της ταλαιπωρημένης από χούντες, πτωχεύσεις και αστάθεια δημοκρατιών τους.
Για τις περισσότερο ανεπτυγμένες οικονομίες αρκούσε η
υπόσχεση ότι η νομισματική σταθερότητα και η δημιουργία της ενιαίας
αγοράς, με κοινούς κανόνες, θα δημιουργούσε ένα ανώτερο από το ήδη
κατακτημένο επίπεδο οικονομικής ασφάλειας και ευημερίας.
● Τότε, λοιπόν, η εκχώρηση μέρους της κυριαρχίας
έμοιαζε σχεδόν φυσιολογική και γινόταν με την έγκριση και την επιθυμία
των ευρωπαϊκών λαών.
● Σήμερα τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. Οι
κοινωνίες βιώνουν δραματικά τις συνέπειες εκείνης της επιλογής τους.
Πλούσιες και φτωχές χώρες, δημοσιονομικά υγιείς αλλά και μαύρα πρόβατα,
χώρες με ευρύτατη παραγωγική δυναμική αλλά και παράσιτα ζουν σχεδόν
πανομοιότυπα την κρίση του ευρώ.
Η Ελλάδα και η Κύπρος, παρά τα πολύ
διαφορετικά μοντέλα και επίπεδα οικονομίας και εισοδήματος, παρά τις
τεράστιες διαφορές τους σε επίπεδο ανάπτυξης και οικονομικής
αποτελεσματικότητας, σήμερα συγκαταλέγονται στους «ευρωζήτουλες» προστρέχοντας στους ευρωμηχανισμούς χρηματοδότησης.
Υπ' αυτούς τους όρους η εκχώρηση της πλήρους
κυριαρχίας σε απρόσωπους ευρωθεσμούς, η αναγνώριση ότι η πλούσια
Γερμανία θα εξουσιάζει ολόκληρη την Ευρώπη και τη μοίρα των λαών της, η
ιδέα ότι η χρηματοδότηση των νοσοκομείων ή των σχολείων θα είναι αδύνατη
στο όνομα της συλλογικής τιμωρίας για
τις «αμαρτίες» και τις ατασθαλίες αποτυχημένων πολιτικών ή της δίψας
των τοκογλύφων για περισσότερα κέρδη είναι κυριολεκτικά απεχθής.
Στην πραγματικότητα ο Τζορτζ Σόρος, ο αποκαλούμενος «πατέρας όλων των κερδοσκόπων», ανεξαρτήτως των προθέσεων και των στόχων του, έχει δίκιο
όταν λέει ότι η Γερμανία εξελίσσεται σε «μισητή ιμπεριαλιστική δύναμη»
όταν επιχειρεί να καθυποτάξει και να ποδηγετήσει ολόκληρη την Ευρώπη
πριν κάνει τις, κατ' αυτόν, απαραίτητες κινήσεις διάσωσης του ευρώ
αντιγράφοντας το Σχέδιο Μάρσαλ των ΗΠΑ μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Μάλιστα, η υιοθέτηση των γερμανικών απαιτήσεων γίνεται ακόμη δυσκολότερη δεδομένου ότι, ως γνωστόν, ισχυρές ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γαλλία, αρνήθηκαν, κατά τον σχεδιασμό του ευρώ, τη δημιουργία μιας ενιαίας ευρωπαϊκής οντότητας προκρίνοντας τη χαλαρή συνένωση εθνικών κρατών. Πώς
σήμερα θα δεχθούν να παραδώσουν, με κίνδυνο αποικιοποίησης, όλα όσα δεν
παρέδωσαν όταν οι μυθικές υποσχέσεις του ευρώ έμοιαζαν υλοποιήσιμες;
Με ποιους συμμάχους;
Καθώς λοιπόν χώρες με ισχυρή εθνική ταυτότητα, αλλά και ισχυρή
οικονομία, όπως η Ιταλία και η Γαλλία, μπαίνουν – αργά η γρήγορα – στο
κάδρο της κρίσης, ο πόλεμος θα γίνει ανελέητος.
Ακόμη και αν υποθέσουμε ότι οι ηγεσίες των χωρών,
μπροστά στον κίνδυνο της κοινής κατάρρευσης, θα αποδεχθούν την υποταγή
τους στη Γερμανία παραδίδοντας και τους προϋπολογισμούς τους και την
πολιτική εξουσία, πόσο βέβαιο είναι ότι οι λαοί τους θα ακολουθήσουν στον ίδιο δρόμο;
Είναι προφανές ότι το οικοδόμημα του ευρώ αντιμετωπίζει κρίση
ύπαρξης, χωρίς κανείς να μπορεί με βεβαιότητα, παρά την άκρατη
σεναριολογία, να προβλέψει την κατάληξη. Κανείς για παράδειγμα δεν
μπορεί να γνωρίζει ποια θα είναι στο σύντομο μέλλον η σχέση της Ελλάδας με αυτό το οικοδόμημα.
● Γι' αυτό κατ' επανάληψη
επισημαίνουμε τη δραματική υστέρηση του ελληνικού πολιτικού προσωπικού
και την έλλειψη πλάνων διαχείρισης μιας εξόδου από το ευρώ – ανεξάρτητα από το πόσες και ποιες δυνάμεις θέλουν ή δεν θέλουν την παραμονή της χώρας στο κοινό νόμισμα.
● Γι' αυτό θα συνεχίσουμε να επισημαίνουμε την εξ ίσου δραματική υστέρηση στη δημιουργία εθνικών συμμαχιών,
ικανών να συνδράμουν την Ελλάδα όχι μόνο στο ενδεχόμενο μιας σύντομης ή
μελλοντικής διαπραγμάτευσης για το καθεστώς παραμονής στο ευρώ, αλλά
και στο ενδεχόμενο της εξόδου.
● Γι' αυτό θα συνεχίζουμε να λέμε ότι η Ελλάδα, παρότι μέλος της ευρωζώνης, δεν μετακινήθηκε στον χάρτη, δεν έγινε ούτε θα γίνει... Λουξεμβούργο ούτε θα σβήσει με μια μονοκονδυλιά την Ιστορία και την ταυτότητά της ούτε θα αντιπαρέλθει με σιωπή τις εθνικές προκλήσεις και απειλές.
Η θέση της χώρας μας, η στρατηγική της σημασία, η δυνατότητά της να θρέφει τον εαυτό της και να αποφασίζει τη μοίρα της ούτε διαγράφονται ούτε... παρακάμπτονται στο όνομα κανενός νομίσματος, καμιάς ιδεολογικής ονείρωξης και καμιάς «τεχνοκρατικής» ηλιθιότητας.
Το σημερινό κατάντημα της Ελλάδας οφείλεται σε ηγέτες με προδιαγραφές λογιστών της διαπλοκής, σε σεσημασμένους πολιτικούς απατεώνες, σε ανίκανους γόνους πολιτικών τζακιών και σε λυμεώνες της εθνικής περιουσίας.
Δυστυχώς ακόμη και τώρα το απαξιωμένο σύστημα εξουσίας, ανίκανο να
παραγάγει πολιτικά σχέδια, στρατηγική αντίληψη και όραμα για το μέλλον
της χώρας, προσφεύγει πάλι σε λογιστές, οι οποίοι αναγνωρίζουν ως μόνους εντολείς και «εργοδότες» τους τούς δανειστές. Επιπλέον παραχωρεί πολιτική εξουσία σε πληρεξουσίους της τοκογλυφίας και σε δικαστικούς επιμελητές εντεταλμένους από την τρόικα για την κατάσχεση της εθνικής περιουσίας.
Αυτή είναι, ίσως, η μεγάλη του υστέρηση, η οποία ενέχει τον κίνδυνο να αποδειχθεί θανατηφόρος. Ανεξαρτήτως της μοίρας της ευρωζώνης...