Αργά το απόγευμα. Το νεαρό ζευγάρι δίπλα μου επιδίδεται σε περιπτύξεις. Το λιγοστό αεράκι, όμως, αντί να φέρνει στ' αυτιά μου γλυκόλογα, φέρνει αριθμούς. Κάτι μετράνε, κάτι υπολογίζουν. (Άλλο και τούτο πάλι, σκέφτομαι. Ίσως αλλάζουν οι καιροί, ποιος ξέρει;)
Πριν καταλήξω σε συμπέρασμα, πλησιάζει οικείο τους πρόσωπο - η
ομοιότητα με τη νεαρή κοπέλα είναι εμφανής, μάλλον είναι η.........
μαμά της - και τους χαιρετάει χαρούμενα λέγοντας:
"Έλα, πες μου τα καλά νέα, θέλω ν´ακούσω! Πώς πήγες;"
"Ε, μια χαρά..." απαντάει αυτός διστακτικά. "Δηλαδή στη σχολή που θέλω μπαίνω. Μια χαρά..."
"Ποιά ακριβώς σχολή;" επιμένει αυτή.
Ακούω κάτι για μια στρατιωτική σχολή. "Το καλό είναι" συνεχίζει ο νεαρός, "ότι πιάνεις αμέσως δουλειά, και δε χρειάζεται καν να μετακινηθείς, γιατί έχει μόνο στην Ελευσίνα. Και μπορώ να κάνω την ειδικότητα που θέλω - τεχνικός όπλων. Ε, και το σημαντικότερο βέβαια, τα χρόνια υπηρεσίας μετράνε διπλά, παίρνεις σύνταξη στα 35!"
"Α, ισχύει ακόμη αυτό;" ρωτάει απορημένη η μέλλουσα πεθερά, που, δε μπορεί, κάτι έχει πάρει πρέφα από την ευρύτερη συζήτηση περί μνημονίου και αναγκαίων μεταρρυθμίσεων, όσον καιρό τα παιδιά διάβαζαν για τις εξετάσεις.
"Ναι, ναι, φυσικά και ισχύει!" την διαβεβαιώνει ο νεαρός με καμάρι.
(Αρχίζω να ξανασκέφτομαι. Από πότε η απουσία μετακίνησης αποτελεί επιδίωξη ενός δεκαοκτάχρονου; Τελευταία φορά που θυμάμαι, ενηλικίωση σήμαινε τη δυνατότητα να κάνει κανείς ότι θέλει και να πάει όπου θέλει, μέχρι την άκρη του κόσμου. Αντιθέτως, η ακινησία ήταν συνώνυμη με την απόσυρση, την απραξία, τον μαρασμό. Για να μην είμαι αρνητική, προσπαθώ να μπω στη θέση του. Εγώ πως θα αισθανόμουν αν κάποιος μου έλεγε ότι πρέπει να βγω στη σύνταξη; Στο μυαλό μου έρχονται σκέψεις πρόωρου γήρατος, κλιμακτηρίου, δελτίων κοινωνικού τουρισμού - αυτά δεν καταργήθηκαν όμως; - να βγω στη σύνταξη, να κάνω τί;)
Τί μπορεί να έχει στο μυαλό του κάποιος που επιθυμεί στα 35 - όταν τα καλύτερα είναι ακόμη μπροστά του - να έχει βγει στη σύνταξη; Και κυρίως, όταν την επιθυμία αυτή, την αρθρώνει στα 18 του; Κι τί είδους κοινωνία είναι αυτή που κάνει έναν δεκαοκτάχρονο να ονειρεύεται - αντί άλλου ονείρου - τη σύνταξη;
(18, ξανασκέφτομαι. Ψήφισε. Τί να ψήφισε; Ψήφισε;)
Η συζήτηση συνεχίζεται σε ευχάριστο κλίμα, ο νεαρός, με το νεοαποκτηθέν κύρος του επιτυχόντος, μιλάει αργά, βαριά, ίσως και κάπως βαριεστημένα, αλλά σίγουρα με κύρος.
(Για να κατανοήσω το σκεπτικό του, προσπαθώ να το τοποθετήσω σε ιστορικό πλαίσιο. Έτσι δεν ήταν αυτή η κοινωνία από παλιά; Δεν ήθελαν όλοι να γίνουν γιατροί ή δικηγόροι; Ναι, απαντάει η φωνή μέσα μου, αλλά τουλάχιστον ήθελαν να "γίνουν" κάτι, όχι να "ξε-γίνουν" από κάτι: δηλαδή να πάρουν σύνταξη. Και επίσης, παρά τα μύρια κακά που χαρακτηρίζουν τα προαναφερθέντα επαγγέλματα (διαφθορά, φακελάκια, πουλημένοι δικαστές, άδικες αποφάσεις κλπ), ξεκινούν και από ορισμένα ευγενή κίνητρα: το δίκιο αυτού που έχει αδικηθεί, και την θεραπεία αυτού που έχει αρρωστήσει. Και από αλλά, λιγότερο ευγενή. Αλλά και από αυτά τα, έστω και επιφανειακά, ευγενή.)
Δεν υποτιμώ τη σημασία του τεχνικού όπλων, αν και δεν είμαι σε θέση να την κατανοήσω πλήρως. Αλλά να προσπεράσω τα πολεμοχαρή χαρακτηριστικά - που μου είναι ακατανόητα - και να δεχτώ ότι μια ανάγκη για τεχνικούς όπλων - ακόμα και για ειρηνικούς σκοπούς - μπορεί και να υπάρχει.
(Γιατί όμως, συνεχίζω τη σκέψη μου, τα χρόνια υπηρεσίας του τεχνικού όπλων να μετράνε διπλά από των άλλων τεχνικών; Γιατί, ας πούμε, ο τεχνικός υπολογιστών, ή κλωστοϋφαντουργίας, ή βιομηχανίας τροφίμων, ή πυρασφάλειας - αναφέρω μερικές ειδικότητες που βρήκα στον Χρυσό Οδηγό - να πρέπει να δουλέψει τα διπλά χρόνια; Δε ζαλίζεται ο πρώτος όλη μέρα μπροστά στην οθόνη; Κι ο δεύτερος δεν κινδυνεύει να δηλητηριαστεί από σαλμονέλα ή ξινισμένο γάλα; ´Η, ο τρίτος, να κόψει το δαχτυλό του; Κι ο τέταρτος - ακόμα χειρότερα - δεν κινδυνεύει να καεί ο ίδιος για να προστατέψει εμάς τους υπόλοιπους; Αυτοί δηλαδή σε τί υπολείπονται, και πρέπει να δουλέψουν διπλά; Και ακόμη και αν συντρέχουν λόγοι μεγαλύτερης επικινδυνότητας στο έργο των τεχνικών όπλων, και είναι θεμιτό να μην εκτίθενται παντοτινά σε κινδύνους, γιατί τουλάχιστον να μην μεταφέρονται στα 35 τους σε μια άλλη υπηρεσία;)
Πριν βρω απαντήσεις, η επόμενη φράση πέφτει σαν μαχαιριά: "Έχει ψηλές βάσεις, ευτυχώς που ήταν η πολυτεκνία στη μέση, γιατί αλλιώς δεν την έπιανα!"
(Η πραγματικότητα με ξεπερνά. Δηλαδή, μεταφράζω, δεν φτάνει που ο νεαρός θα γίνει συνταξιούχος στο άνθος της ηλικίας του, διευκολύνθηκε κιόλας από το εκπαιδευτικό μας σύστημα και μοριοδοτήθηκε έναντι των άλλων που μελετούσαν νυχθημερόν, εξαιτίας της απόφασης των γονιών του να κάνουν πολλά, πολλά παιδιά. Δεν εννοώ ότι δεν πρέπει να ευνοούνται οι ευαίσθητες πληθυσμιακές ομάδες - το αντίθετο - ούτε ότι δεν πρέπει να δίνονται κίνητρα. Αλλά κίνητρα, όχι τζάμπα μόρια. Ενδεχομένως δυνατότητα ενισχυτικής διδασκαλίας πριν τις εξετάσεις, ή διευκολύνσεις μετά την επιτυχία στις εξετάσεις, π.χ. επιδότηση ενοικίου ή δυνατότητα διαμονής και διατροφής στη φοιτητική εστία. Αλλά την ώρα της κρίσης, δεν πρέπει όλοι να είναι ίσοι; Ανεξάρτητα από το πόσα παιδιά αποφάσισαν να κάνουν οι γονείς τους. (Ακόμα κι αν δεν το αποφάσισαν και το άφησαν στη μοίρα...) Και οι άλλοι, αυτοί που μένουν απ´έξω ακόμη κι αν είχαν καλύτερες επιδόσεις, επειδή οι γονείς τους μπορεί να τα είδαν όλα μετά το πρώτο ή το δεύτερο παιδί, και δεν φρόντισαν να τους διασφαλίσουν τα επιπλέον μόρια, αυτοί γιατί; Τί πήγαν κι έκαναν στο πηγάδι;)
"Μπράβο παιδί μου, μιά χαρά!" του εύχεται με καμάρι το πεθερικό. Με καμάρι τον κοιτάζει και η κόρη, κρεμασμένη σαν λάφυρο στο μπράτσο του, και αφήνοντας το μυαλό της να ταξιδέψει στο "σίγουρο" μέλλον της σχέσης τους, της ζωής τους, και της - κατά πάσα πιθανότητα πολύτεκνης - οικογένειάς τους. Απομακρύνονται αγκαζέ, αυτή με χοροπηδηχτό περπάτημα, κι αυτός σέρνοντας άχαρα τα βαριά, κουρασμένα βήματά του.
(Γιατί μου φαίνεται ήδη τόσο γερασμένος;)
*Η Ναντίνα Χριστοπούλου είναι ανθρωπολόγος.
μαμά της - και τους χαιρετάει χαρούμενα λέγοντας:
"Έλα, πες μου τα καλά νέα, θέλω ν´ακούσω! Πώς πήγες;"
"Ε, μια χαρά..." απαντάει αυτός διστακτικά. "Δηλαδή στη σχολή που θέλω μπαίνω. Μια χαρά..."
"Ποιά ακριβώς σχολή;" επιμένει αυτή.
Ακούω κάτι για μια στρατιωτική σχολή. "Το καλό είναι" συνεχίζει ο νεαρός, "ότι πιάνεις αμέσως δουλειά, και δε χρειάζεται καν να μετακινηθείς, γιατί έχει μόνο στην Ελευσίνα. Και μπορώ να κάνω την ειδικότητα που θέλω - τεχνικός όπλων. Ε, και το σημαντικότερο βέβαια, τα χρόνια υπηρεσίας μετράνε διπλά, παίρνεις σύνταξη στα 35!"
"Α, ισχύει ακόμη αυτό;" ρωτάει απορημένη η μέλλουσα πεθερά, που, δε μπορεί, κάτι έχει πάρει πρέφα από την ευρύτερη συζήτηση περί μνημονίου και αναγκαίων μεταρρυθμίσεων, όσον καιρό τα παιδιά διάβαζαν για τις εξετάσεις.
"Ναι, ναι, φυσικά και ισχύει!" την διαβεβαιώνει ο νεαρός με καμάρι.
(Αρχίζω να ξανασκέφτομαι. Από πότε η απουσία μετακίνησης αποτελεί επιδίωξη ενός δεκαοκτάχρονου; Τελευταία φορά που θυμάμαι, ενηλικίωση σήμαινε τη δυνατότητα να κάνει κανείς ότι θέλει και να πάει όπου θέλει, μέχρι την άκρη του κόσμου. Αντιθέτως, η ακινησία ήταν συνώνυμη με την απόσυρση, την απραξία, τον μαρασμό. Για να μην είμαι αρνητική, προσπαθώ να μπω στη θέση του. Εγώ πως θα αισθανόμουν αν κάποιος μου έλεγε ότι πρέπει να βγω στη σύνταξη; Στο μυαλό μου έρχονται σκέψεις πρόωρου γήρατος, κλιμακτηρίου, δελτίων κοινωνικού τουρισμού - αυτά δεν καταργήθηκαν όμως; - να βγω στη σύνταξη, να κάνω τί;)
Τί μπορεί να έχει στο μυαλό του κάποιος που επιθυμεί στα 35 - όταν τα καλύτερα είναι ακόμη μπροστά του - να έχει βγει στη σύνταξη; Και κυρίως, όταν την επιθυμία αυτή, την αρθρώνει στα 18 του; Κι τί είδους κοινωνία είναι αυτή που κάνει έναν δεκαοκτάχρονο να ονειρεύεται - αντί άλλου ονείρου - τη σύνταξη;
(18, ξανασκέφτομαι. Ψήφισε. Τί να ψήφισε; Ψήφισε;)
Η συζήτηση συνεχίζεται σε ευχάριστο κλίμα, ο νεαρός, με το νεοαποκτηθέν κύρος του επιτυχόντος, μιλάει αργά, βαριά, ίσως και κάπως βαριεστημένα, αλλά σίγουρα με κύρος.
(Για να κατανοήσω το σκεπτικό του, προσπαθώ να το τοποθετήσω σε ιστορικό πλαίσιο. Έτσι δεν ήταν αυτή η κοινωνία από παλιά; Δεν ήθελαν όλοι να γίνουν γιατροί ή δικηγόροι; Ναι, απαντάει η φωνή μέσα μου, αλλά τουλάχιστον ήθελαν να "γίνουν" κάτι, όχι να "ξε-γίνουν" από κάτι: δηλαδή να πάρουν σύνταξη. Και επίσης, παρά τα μύρια κακά που χαρακτηρίζουν τα προαναφερθέντα επαγγέλματα (διαφθορά, φακελάκια, πουλημένοι δικαστές, άδικες αποφάσεις κλπ), ξεκινούν και από ορισμένα ευγενή κίνητρα: το δίκιο αυτού που έχει αδικηθεί, και την θεραπεία αυτού που έχει αρρωστήσει. Και από αλλά, λιγότερο ευγενή. Αλλά και από αυτά τα, έστω και επιφανειακά, ευγενή.)
Δεν υποτιμώ τη σημασία του τεχνικού όπλων, αν και δεν είμαι σε θέση να την κατανοήσω πλήρως. Αλλά να προσπεράσω τα πολεμοχαρή χαρακτηριστικά - που μου είναι ακατανόητα - και να δεχτώ ότι μια ανάγκη για τεχνικούς όπλων - ακόμα και για ειρηνικούς σκοπούς - μπορεί και να υπάρχει.
(Γιατί όμως, συνεχίζω τη σκέψη μου, τα χρόνια υπηρεσίας του τεχνικού όπλων να μετράνε διπλά από των άλλων τεχνικών; Γιατί, ας πούμε, ο τεχνικός υπολογιστών, ή κλωστοϋφαντουργίας, ή βιομηχανίας τροφίμων, ή πυρασφάλειας - αναφέρω μερικές ειδικότητες που βρήκα στον Χρυσό Οδηγό - να πρέπει να δουλέψει τα διπλά χρόνια; Δε ζαλίζεται ο πρώτος όλη μέρα μπροστά στην οθόνη; Κι ο δεύτερος δεν κινδυνεύει να δηλητηριαστεί από σαλμονέλα ή ξινισμένο γάλα; ´Η, ο τρίτος, να κόψει το δαχτυλό του; Κι ο τέταρτος - ακόμα χειρότερα - δεν κινδυνεύει να καεί ο ίδιος για να προστατέψει εμάς τους υπόλοιπους; Αυτοί δηλαδή σε τί υπολείπονται, και πρέπει να δουλέψουν διπλά; Και ακόμη και αν συντρέχουν λόγοι μεγαλύτερης επικινδυνότητας στο έργο των τεχνικών όπλων, και είναι θεμιτό να μην εκτίθενται παντοτινά σε κινδύνους, γιατί τουλάχιστον να μην μεταφέρονται στα 35 τους σε μια άλλη υπηρεσία;)
Πριν βρω απαντήσεις, η επόμενη φράση πέφτει σαν μαχαιριά: "Έχει ψηλές βάσεις, ευτυχώς που ήταν η πολυτεκνία στη μέση, γιατί αλλιώς δεν την έπιανα!"
(Η πραγματικότητα με ξεπερνά. Δηλαδή, μεταφράζω, δεν φτάνει που ο νεαρός θα γίνει συνταξιούχος στο άνθος της ηλικίας του, διευκολύνθηκε κιόλας από το εκπαιδευτικό μας σύστημα και μοριοδοτήθηκε έναντι των άλλων που μελετούσαν νυχθημερόν, εξαιτίας της απόφασης των γονιών του να κάνουν πολλά, πολλά παιδιά. Δεν εννοώ ότι δεν πρέπει να ευνοούνται οι ευαίσθητες πληθυσμιακές ομάδες - το αντίθετο - ούτε ότι δεν πρέπει να δίνονται κίνητρα. Αλλά κίνητρα, όχι τζάμπα μόρια. Ενδεχομένως δυνατότητα ενισχυτικής διδασκαλίας πριν τις εξετάσεις, ή διευκολύνσεις μετά την επιτυχία στις εξετάσεις, π.χ. επιδότηση ενοικίου ή δυνατότητα διαμονής και διατροφής στη φοιτητική εστία. Αλλά την ώρα της κρίσης, δεν πρέπει όλοι να είναι ίσοι; Ανεξάρτητα από το πόσα παιδιά αποφάσισαν να κάνουν οι γονείς τους. (Ακόμα κι αν δεν το αποφάσισαν και το άφησαν στη μοίρα...) Και οι άλλοι, αυτοί που μένουν απ´έξω ακόμη κι αν είχαν καλύτερες επιδόσεις, επειδή οι γονείς τους μπορεί να τα είδαν όλα μετά το πρώτο ή το δεύτερο παιδί, και δεν φρόντισαν να τους διασφαλίσουν τα επιπλέον μόρια, αυτοί γιατί; Τί πήγαν κι έκαναν στο πηγάδι;)
"Μπράβο παιδί μου, μιά χαρά!" του εύχεται με καμάρι το πεθερικό. Με καμάρι τον κοιτάζει και η κόρη, κρεμασμένη σαν λάφυρο στο μπράτσο του, και αφήνοντας το μυαλό της να ταξιδέψει στο "σίγουρο" μέλλον της σχέσης τους, της ζωής τους, και της - κατά πάσα πιθανότητα πολύτεκνης - οικογένειάς τους. Απομακρύνονται αγκαζέ, αυτή με χοροπηδηχτό περπάτημα, κι αυτός σέρνοντας άχαρα τα βαριά, κουρασμένα βήματά του.
(Γιατί μου φαίνεται ήδη τόσο γερασμένος;)
*Η Ναντίνα Χριστοπούλου είναι ανθρωπολόγος.