Η τυραννία της Ελλάδας επί της Γερμανίας

Γράφει ο Σπύρος Μοσκόβου

 Στην αφετηρία της παραδοσιακής ελληνολατρίας των Γερμανών βρισκόταν η αναζήτηση ταυτότητας από ένα νεαρό έθνος, αλλά και ένας ιδιότυπος ιδεαλισμός. Ένα αγγλικό βιβλίο το 1935 ανέλυε με οξυδέρκεια αυτό το γερμανικό πάθος

Πώς δουλεύει η προσωπική αλλά και η συλλογική φαντασία; Εικονογραφεί το άγχος, εντυπώνεται εικόνες και τις διαιωνίζει μαζί με το συναισθηματικό περίβλημα της δυσφορίας, με επιμονή, με εμμονή. Σήμερα στην ελληνική συλλογική φαντασία η Γερμανία τείνει να γίνει ένας τέτοιος εσωτερικευμένος βραχνάς, μια κραταιά δύναμη που πεισματικά αρνείται τη διάσωση της Ελλάδας. Σήμερα στη........
γερμανική συλλογική φαντασία η Ελλάδα τείνει επίσης να γίνει βραχνάς, μια σαθρή επικράτεια που αρνείται να συμμορφωθεί με τους κανόνες του παιχνιδιού που η ίδια ήθελε να παίξει και διακυβεύει την ευρωζώνη. Ούτε το ένα ισχύει ακριβώς ούτε το άλλο, αλλά τι να κάνουμε, έτσι λειτουργεί η συλλογική φαντασία, με τις απλουστεύσεις και τις παρασιωπήσεις της.

Υποδούλωση στην Ελλάδα

Αυτή η έννοια του τυραννικού βραχνά μας θύμισε ένα παλιό βιβλίο του 1935 με τίτλο «Η τυραννία της Ελλάδας επί της Γερμανίας», ένα οξυδερκές έργο της Βρετανίδας φιλολόγου Eliza Butler για την παθιασμένη ελληνολατρία των Γερμανών, εννοείται βέβαια τη λατρεία των αρχαίων και όχι των νεώτερων Ελλήνων. Ένα σύντομο απόσπασμα: «Αν οι Έλληνες είναι τύραννοι, τότε οι Γερμανοί είναι γραμμένο να είναι οι σκλάβοι τους. Η Ελλάδα άλλαξε ριζικά τη συνολική πορεία του σύγχρονου πολιτισμού. Όποτε η Ελλάδα έπαιζε ένα ρόλο, άλλαζε τις σκέψεις, τα μέτρα και τα σταθμά, τις παραστάσεις, τα οράματα και τα όνειρα. Η Γερμανία ωστόσο είναι το καλύτερο παράδειγμα για το πόσο τυραννική μπορεί να καταντήσει αυτή η ελληνική πνευματικότητα. Οι Γερμανοί μιμήθηκαν τους Έλληνες πιο τυφλά από ό,τι το έκανε κάθε άλλη φυλή, οι Γερμανοί υποδουλώθηκαν εσωτερικά στους Έλληνες, τους ενστερνίσθηκαν πιστά χωρίς την παραμικρή αντίσταση. Βεβαίως και δεν είναι εύκολο να προσμετρήσει κανείς την ελληνική επιρροή στην Ευρώπη. Αλλά πουθενά η επιρροή αυτή δεν ήταν τόσο καθοριστική όσο στη Γερμανία.»

Αφελής ιδεαλισμός

)Αυτά έγραφε η Eliza Butler την εποχή της ανόδου του ναζισμού στη Γερμανία. Εννοούσε το πραγματικό πάθος των Γερμανών για την αρχαία Ελλάδα και τα επιτεύγματά της, ένα πάθος που ανδρώθηκε κυρίως τον 18^ο και 19^ο αιώνα, την εποχή της βαθμιαίας δημιουργίας των νεώτερων εθνών, όταν οι Γερμανοί έπρεπε να επινοήσουν ένα παρελθόν για να σταθούν ισότιμα δίπλα στους άλλους μεγάλους λαούς της Ευρώπης. Και ήταν πολλές οι γενιές των νεώτερων Γερμανών που μεγάλωσαν οι ίδιες και μεγάλωσαν στη συνέχεια και τα παιδιά τους με την ιδέα ότι αυτοί ήταν οι πνευματικοί απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων. Η πεποίθηση αυτή δεν διατυπώνεται πια έτσι ανοιχτά, δεν διδάσκεται έτσι άμεσα, αλλά ενυπάρχει έστω και σαν νεφέλωμα, σαν προδιάθεση και ροπή στο συλλογικό ασυνείδητο. Σημειωτέον ότι το βιβλίο της Eliza Butler που στην ουσία στηλίτευε τον αφελή γερμανικό ιδεαλισμό, ο οποίος στην εποχή της δεν ήταν άσχετος και με την άνοδο του ναζισμού, δεν άρεσε στη Γερμανία όταν εκδόθηκε στα αγγλικά. Οι γερμανικές βιβλιοκρισίες της περιόδους εκείνης επέρριπταν στη συγγραφέα άκριτο ψυχολογισμό και εξεζητημένα θεωρητικά άλματα. Τελικά το βιβλίο εκδόθηκε συντετμημένο στα γερμανικά μόλις το 1948 και με τον τίτλο «Γερμανοί και ελληνική σαγήνη». Πέρασαν δεκαετίες για να αναγνωριστεί και στη Γερμανία η εξαιρετική διαύγεια των προβληματισμών της Eliza Butler επί της ουσίας.

Σπύρος Μοσκόβου