«Δεν υπάρχει τίποτα πιο γεμάτο από ένα άδειο γήπεδο. Στο Γουέμπλεϊ αντηχούν ακόμα οι πανηγυρισμοί από το Παγκόσμιο Κύπελλο του ΄66, όταν κέρδισε η Αγγλία, αλλά αν ακούσει κανείς πιο προσεκτικά μπορεί να ακούσει τους θρήνους του ΄53, όταν οι Ούγγροι κατατρόπωσαν την αγγλική ομάδα. Το Μαρακανά κλαίει ακόμα τη βραζιλιάνικη ήττα στο Παγκόσμιο Κύπελλο του ΄50. Ο τελικός του Παγκοσμίου Κυπέλλου του ΄74, όταν κέρδισε η Γερμανία, παίζεται νυχθημερόν στο Ολυμπιακό Στάδιο του Μονάχου. Το στάδιο του βασιλιά Φαχντ στη Σαουδική Αραβία έχει θεωρείο από μάρμαρο και χρυσάφι και οι κερκίδες έχουν χαλιά, αλλά ούτε μνήμη έχει ούτε κάτι αξιόλογο να διηγηθεί». Το γιατί το ποδόσφαιρο αγγίζει τόσο την καθημερινότητά μας, γιατί παθιάζει ανθρώπους κάθε τάξης και οικονομικής επιφάνειας, ποια είναι η θέση του στις κοινωνίες μας από πολλές διαφορετικές σκοπιές, είναι το αντικείμενο ενός πρωτότυπου για τα ελληνικά δεδομένα βιβλίου 300 σελίδων με τίτλο «Ανατομία των ποδοσφαιρικών παθών», που συνέγραψαν δύο πανεπιστημιακοί και που απευθύνεται τόσο σε φοιτητές όσο και στο ευρύτερο κοινό.....«Μικρός, στην Ηγουμενίτσα, πρωτοπήγα στο γήπεδο για να παρακολουθήσω τον τοπικό Θεσπρωτό. Μετά παρακολουθούσα τον θρυλικό, τότε, ΠΑΣ Γιάννινα και αργότερα που κατέβηκα στην Αθήνα πήγαινα συχνά στη Νέα Σμύρνη και το "Καραϊσκάκης"», λέει στα «ΝΕΑ» ο Παντελής Κυπριανός, αναπληρωτής καθηγητής Ιστορίας σήμερα στο Πανεπιστήμιο Πατρών και ο ένας από τους δύο συγγραφείς του βιβλίου. Ο άλλος, ο Μανώλης Χουμεριανός, που σήμερα διδάσκει Κοινωνική Ιστορία και Κοινωνιολογία του Αθλητισμού στο Πάντειο, ως έφηβος ήταν αθλητής στίβου του Εθνικού και αργότερα συστηματικός παρατηρητής των τεκταινομένων στους συνδέσμους των οπαδών. Η έρευνά τους περιλαμβάνει ακόμη και συνεντεύξεις οργανωμένων οπαδών διαφόρων ομάδων. «Πηγαίναμε στα γήπεδα και μαζεύαμε στοιχεία εδώ και 15 χρόνια», λέει ο Μανώλης Χουμεριανός. «Έβλεπα συγκεκριμένους συνδέσμους του Εθνικού και του Παναθηναϊκού, πήγαινα σε στέκια φιλάθλων του Εθνικού, του Ολυμπιακού, του Παναθηναϊκού, της ΑΕΚ. Θέλαμε να εντοπίσουμε τα κεντρικά τους μοτίβα, τα εργαλεία που χρησιμοποιούν. Βέβαια, όλα αυτά τρέχουν με γρήγορους ρυθμούς. Το τι παίζεται σε μια κερκίδα συνεχώς αλλάζει», λέει.
Και η... «παράγκα»; Είναι αμιγώς ελληνικό φαινόμενο; «Και στην Αγγλία ακούς να λένε ότι η διαιτησία ευνοεί τη Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ ή βλέπεις να πιάνουν παίκτες που παίζουν παράνομα στοιχήματα», λέει ο Παντελής Κυπριανός. «Ωστόσο "παράγκες", δηλαδή οργανωμένες κλίκες που καθοδηγούν παρασκηνιακά τα πράγματα, δεν υπάρχουν. Θα έλεγα ότι οι "παράγκες" συνδέονται με την εξουσία και είναι φαινόμενο χωρών με λιγότερη δημοκρατία και άνισα κατανεμημένη εξουσία. Είναι, δηλαδή, θέμα δημοκρατίας και θεσμών».
Τι λένε οι έρευνες
Σύμφωνα με τη μόνη εκτεταμένη έρευνα για το ποδόσφαιρο που έχει πραγματοποιηθεί στην Ελλάδα (από την εταιρεία VΡRC, το 2000): Το 79,4% παρακολουθεί κάποιο άθλημα. Η πρώτη επιλογή όσων παρακολουθούν είναι:
32,8% ποδόσφαιρο, 24,2% μπάσκετ, 15,9% στίβος, 6,5% γυμναστική, 5,3% άρση βαρών, 4,9% κολύμβηση/καταδύσεις, 3,3% τένις, 5,7% άλλα αθλήματα. Αυτό έχει προφανώς να κάνει και με τη συγκυρία. Μετά την κατάκτηση του «ΕURΟ 2004» τα ποσοστά για το ποδόσφαιρο θα ήταν ασφαλώς αυξημένα, λένε οι συγγραφείς. Και εξηγούν για τη μεγάλη του διάδοση: «Το ποδόσφαιρο, από τη φύση του ανακαλεί βασικές αρχές των φιλελεύθερων δυτικών δημοκρατιών. Έναν κόσμο ισότητας, ανοιχτό σε όλους, αξιοκρατικό, όπου όλα είναι πιθανά. Πρόκειται για διακηρυκτικές αρχές, το φαντασιακό θα λέγαμε των φιλελεύθερων δημοκρατιών, οι οποίες βέβαια απέχουν πολύ από την πραγματικότητα.
Οι οπαδοί στην Ελλάδα:
(Σύμφωνα με μέτρηση του 2004)
2 εκατ. υποστηρίζουν τον Ολυμπιακό
1,5 εκατ.
τον Παναθηναϊκό
800.000
την ΑΕΚ
600.000
τον ΠΑΟΚ
260.000
τον Άρη